>> اثرات خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بر بورس تهران چه خواهد بود؟

>>> خرس‌های بازار جهانی در بورس تهران؟ // 5 تیر95

 خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا موجی از نگرانی‌ها را در بازارهای جهانی به وجود آورد. شاخص بازارهای کالایی با افت قابل توجه مواجه شدند. بازارهای سهام در نقاط مختلف جهان نیز در پی این اتفاق با ریزش دسته جمعی مواجه شدند. در این خصوص، شاخص بازار سهام لندن (فوتسی 100) افت 6درصدی را در آغاز معاملات جمعه تجربه کرد. با موج نگرانی که در اقتصاد جهانی به وجود آمده «دنیای اقتصاد» به بررسی اثر احتمالی این اتفاق تاریخی بر بازار سهام کشورمان پرداخته است. گرچه اثر این موضوع بر اقتصاد و به دنبال آن بورس تهران تا حدی مبهم به نظر می‌رسد، اما با جمع‌بندی اتفاقات می‌توان سناریو‌های مختلفی را برای این موضوع پیش‌بینی کرد. نخستین موضوع آن است که افت روز گذشته قیمت کالاها در بازارهای جهانی ممکن است بر قیمت سهام فشار وارد کند. هرچند در بلندمدت بخش عمده‌ای از کارشناسان جهانی معتقدند قیمت کالاها مسیر احیای خود را از سر می‌گیرند، اما همچنان در کوتاه مدت افت قیمت‌ها عامل فشاری برای بازار سهام خواهد بود. در بحث کلان، کارشناسان به اثر سیاسی این موضوع بر معادلات سیاسی کشورمان و درآمد ارزی دولت (با افت ارزش یورو) اشاره می‌کنند. گروهی از این کارشناسان، برآیند این اتفاق را برای تحولات اقتصادی-سیاسی کشورمان مثبت ارزیابی می‌کنند و عده‌ای نسبت به آن ابراز نگرانی می‌کنند. حال باید دید فضای مثبتی که اواخر هفته گذشته در بازار سهام شکل گرفت، چگونه از این رویداد بین‌المللی متاثر خواهد شد.

 
خرس‌های بازار جهانی در بورس تهران؟
نخستین موضوع اثر مهم نوسانات قیمت جهانی کالاها بر بورس کالامحور تهران است. بیش از نیمی از بازار سهام کشورمان وابستگی مستقیم یا غیرمستقیمی به بازارهای کالایی دارند. همان‌طور که با ریزش بازارهای کالایی در سال‌های اخیر شاهد افت سودآوری شرکت‌های بورسی بوده‌ایم، ادامه افت قیمت جهانی کالاها می‌تواند ضعف سودآوری شرکت‌های بورسی را به دنبال داشته باشد. علاوه بر این، ریزش پوند و به دنبال آن جهش ارزش دلار در بازار جهانی عامل فشار بر بازارهای کالایی محسوب می‌شوند (ارزش‌گذاری کالا بر اساس دلار باعث می‌شود که قیمت کالاها با رشد دلار تعدیل شده و باعث افت آنها شود). در این خصوص، قیمت جهانی نفت در آغاز معاملات بازار جهانی جمعه با نگرانی از اقتصاد جهانی ریزش بیش از 6درصدی را در مقطعی از روز تجربه کرد. فلزات نیز با افت دسته جمعی مواجه شدند. قیمت هر تن مس در بورس فلزات لندن افت 2 درصدی را تجربه کرد. آلومینیوم، روی و سرب نیز به ترتیب با افت 5/ 2، 1/ 2 و 8/ 1 درصدی مواجه شدند (میزان تغییرات قیمت تا ساعت 16). البته میزان ریزش در ابتدای معاملات بازار جهانی بیش از این بود و مس افت بیش از 3 درصدی را نیز تجربه کرد که در ادامه تا حدودی این افت‌ها تعدیل شد.

با تشدید نگرانی‌ها از اقتصاد جهانی حرکت به سمت محل‌های امن سرمایه‌گذاری در بازار جهانی شدت گرفت. در این خصوص، قیمت اونس طلای جهانی به بیش از 1360 دلار رسید. این موضوع به اوج نگرانی‌های حاکم بر بازار جهانی اشاره دارد. با این حال، برخی کارشناسان، نگرانی ایجاد شده در بازار جهانی را بر تصمیم فدرال رزرو بر افزایش نرخ بهره آمریکا اثرگذار می‌دانند. آنچه در بازار جهانی در سال‌های اخیر توجه معامله‌گران را بیش از همه متوجه خود ساخته تغییرات احتمالی نرخ بهره در آمریکا بوده است. افزایش نرخ بهره دلار عاملی برای رشد ارزش این ارز در بازار جهانی و در نتیجه فشار بر بازارهای کالایی بوده است. نمونه این موضوع را می‌توان به وضوح در پایان سال 2015 میلادی و نخستین افزایش نرخ بهره آمریکا (به میزان 25/ 0 واحد درصد) پس از حدود 10 سال مشاهده کرد. رشد نرخ بهره در روزهای پایانی سال گذشته میلادی در کنار سایر عوامل بنیادی (کاهش تقاضا و مازاد عرضه در بازارهای جهانی) افت شدید شاخص بازارهای کالایی را به دنبال داشت. از ابتدای سال 2016 انتظار برای افزایش 4 مرحله‌ای نرخ بهره این کشور وجود داشت. با این حال، ضعف اقتصاد جهانی و در ادامه ضعف نسبی اقتصاد آمریکا باعث شده که کمیته فدرال رزرو در تصمیم خود تجدید نظر کند. تاخیر در افزایش نرخ بهره باعث شد که انتظارات برای افزایش نرخ بهره در سال 2016 پیش از خروج بریتانیا تا یک بار کاهش یابد. با قطعی شدن خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و موج جدیدی از نگرانی در بازار جهانی ممکن است این تصمیم فدرال رزرو نیز تغییر کند و افزایش نرخ بهره را در شرایط کنونی متوقف سازد. کاهش احتمال افزایش نرخ بهره در شرایط کنونی می‌تواند مانعی در برابر رشد ممتد دلار و در نتیجه حمایت میان‌مدت از قیمت کالاها باشد.

در این میان، نگرانی که همچنان در بازار جهانی مشاهده می‌شود، احتمال خروج سایر اعضای اتحادیه اروپا است. در این خصوص، همان طور که ورشکستگی بانک «lehman brothers» شروعی بر بحران جهانی سال‌های 2009-2008 بود، در شرایط کنونی خروج بریتانیا نیز نگرانی برای ادامه این موضوع و تداوم فضای بحرانی را به وجود آورده است که می‌تواند ریزش قیمت‌ها را در بازارهای جهانی ادامه‌دار کند.

 
در انتظار واکنش سهامداران
پس از پایان کار بازار جهانی در روند هفتگی گمانه‌زنی‌های مختلفی نسبت به واکنش بورس تهران در نخستین روز از معاملات هفتگی بازار داخل وجود دارد. از طرفی ریزش بازارهای کالایی احتمال افت قیمت سهام وابسته را تشدید می‌کند. سهم بالای گروه‌های کالایی از بورس تهران می‌تواند شاخص کل را در مسیر نزولی قرار دهد. در حالی که با عبور از دوران ریزش شدید قیمت جهانی کالاها در سال‌های 2014 و 2015 میلادی تا حدودی امیدواری به پایان روند نزولی قیمت کالاها در بازار سهام کشورمان نیز مشاهده می‌شد، بار دیگر روند نزولی قیمت کالاها می‌تواند فضای منفی را به بورس تهران منعکس کند.

 
گرچه بورس تهران ممکن است تحت تاثیر مقطعی افت قیمت کالاهای جهانی قرار گیرد، اما به نظر می‌رسد اثر منفی چندان زیادی از این منظر در کوتاه‌مدت رخ ندهد. در این خصوص همان طور که از پایان هفته گذشته در پی اتفاقات مثبتی که در اقتصاد و همچنین بازار سهام اتفاق افتاد، شاهد توقف روند نزولی در بورس تهران بودیم. برخورد شاخص با کف 72 هزار واحدی (از نظر تکنیکالیست ها) در کنار کاهش نرخ بازدهی در بازارهای رقیب از عوامل حمایتی از شاخص است. کاهش داوطلبانه نرخ سود بانکی تا سطح 15 درصد توسط بانک‌های مختلف نسبت قیمت به درآمد کنونی بورس تهران را برای سرمایه‌گذاری منطقی کرده است. علاوه بر این، انتظار کاهش نرخ سود در بازار بدهی نیز در پی افت نرخ در اقتصاد وجود دارد که می‌تواند بر جذابیت سرمایه‌گذاری در بورس بیفزاید.
 

ابعاد اقتصادی-سیاسی خروج بریتانیا
علاوه بر اثر افت قیمت جهانی بر سهام، خروج بریتانیا می‌تواند شامل اثرهای دیگری بر بورس تهران باشد. نخستین موردی که کارشناسان به آن اشاره کرده‌اند، اثر سیاسی این موضوع بر اقتصاد کشورمان است. در این خصوص، نظرات متفاوتی وجود دارد. برخی انگلیس را به‌عنوان یکی از ارکان اصلی فشار بر کشورمان در دوران تحریم می‌دانند. این کارشناسان عنوان می‌کنند زمانی که اتحادیه اروپا رابطه خوبی با کشورمان داشت لابیگری بریتانیا عاملی برای ایجاد فشار از سوی اتحادیه اروپا عنوان می‌شد. از سوی دیگر، برخی نیز خروج بریتانیا را شروع دومینویی برای خروج سایر اعضای این اتحادیه عنوان کرده و به احتمال فروپاشی اتحادیه اشاره کردند که می‌تواند نقش حمایت‌کننده اتحادیه اروپا را زیر سوال ببرد. این موضوع می‌تواند در کنار احتمال پیروز شدن ترامپ در انتخابات آمریکا نگرانی سیاسی در بورس به دنبال داشته باشد.

موضوع دیگری که توسط کارشناسان اقتصادی کشورمان عنوان می‌شود، افت ارزش یورو در بازار جهانی و اثر آن بر اقتصاد داخلی است. در این خصوص، همان طور که وزیر نفت کشورمان در هفته‌های گذشته نیز عنوان کرده بود، معاملات نفتی کشورمان بر اساس یورو انجام می‌شود. در شرایطی که ارزش یورو نیز با ضعف اتحادیه اروپا با افت نزدیک به 3 درصدی نسبت به دلار مواجه شده است، می‌تواند اثر منفی بر درآمد ارزی کشورمان داشته باشد.

این موضوع می‌تواند با افت قیمت جهانی کالا تشدید شود. بهبود این وضعیت خوش‌بینی به محقق شدن بودجه برآوردی در بخش‌های مختلف به خصوص بخش عمرانی را به وجود آورده بود. به این ترتیب، پس از سال‌های رکودی در این بخش از اقتصاد کشور رونق تدریجی بخش ساخت و ساز از خوش‌بینی‌های موجود در بازار سهام و صنایع وابسته بود. در حالی که با افزایش صادرات کشورمان پس از رفع تحریم‌های بین‌المللی و همچنین رشد قیمت نفت در بازار جهانی امیدواری نسبت به بهبود وضعیت درآمدی دولت ایجاد شده بود، افت شاخص بازارهای جهانی در روز گذشته می‌تواند این روند را کند سازد.

در این شرایط، گرچه افت ارزش یورو می‌تواند بر درآمدهای ارزی کشورمان اثر منفی داشته باشد اما این موضوع در مقابل افزایش صادرات نفتی کشورمان نسبت به دوران پیش از تحریم چندان چشمگیر نیست. همچنین کارشناسان اقتصادی تغییر یورو به سایر ارزها مانند فرانک را نیز راه گریزی از ریزش احتمالی یورو عنوان می‌کنند که می‌تواند اثر افت این ارز را تعدیل کند.

«دنیای اقتصاد» در ادامه این گزارش به بررسی تاثیر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بر بورس تهران از منظر یک کارشناس بازار سهام پرداخته است. بهنام بهزاد‌فر، مدیر امور اعضای کانون کارگزاران گفت: خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا از چند منظر سیاسی و اقتصادی قابل بررسی است. این موضوع در کوتاه مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت بحث و تحلیل‌های زیادی می‌طلبد. اما آنی‌ترین اثر این موضوع را روز گذشته در بازارهای جهانی شاهد بودیم. وی تشریح کرد: قیمت طلا در لحظه تنظیم این گزارش حدودا 65 دلار رشد داشته که بازدهی تقریبی 5 درصدی را برای خریداران خود به ارمغان آورده است. مس، روی و آلومینیوم هر کدام بین 2 تا 5/ 2 درصد افت داشتند و سایر کالاهای پایه نیز از این افت بی‌نصیب نبودند. انتشار این خبر موجب افت بیش از 5 درصدی قیمت نفت نیز شده است. در بازار ارز نیز نوسانات، تکان دهنده بود. تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 15) نرخ برابری یورو به دلار افت محسوس 3 درصدی را تجربه کرده است. نرخ برابری پوند انگلیس به دلار نیز افت حدودا 8درصدی را شاهد بوده است. شاخص دلار نیز با رشد محسوس 5/ 2 درصدی همراه بوده است.
این کارشناس بازار سهام افزود: مجموع این اتفاقات را می‌توان تاثیر کوتاه مدت نتایج این همه پرسی بر اقتصاد قلمداد کرد. در تحلیل‌های بلند‌مدت اما عواملی نظیر تضعیف قدرت اتحادیه اروپا، خروج سرمایه سرمایه‌گذاران از حوزه یورو، تشدید بحران مالی در اتحادیه اروپا، احتمال خروج فرانسه از این اتحادیه و... قابل بررسی است.

بهزاد‌فر در ادامه به بررسی اثر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بر بورس‌های دنیا و بازار سهام کشور پرداخت و گفت: انتشار این خبر موجب افت توامان شاخص بورس انگلیس و دیگر بورس‌های کشور‌های اروپا شده است. به‌طور مثال بورس‌های آلمان، فرانسه، سوئیس و انگلستان افت محسوسی را تجربه کردند و پیش‌بینی می‌شود این موضوع روی بورس‌های دیگر جهان نیز پس از بازگشایی، تاثیرات منفی داشته باشد. اما از آنجا که بین بورس‌های دنیا و بورس تهران همگرایی زیادی وجود ندارد، در نتیجه پیش‌بینی می‌شود افت بورس‌های دنیا تاثیر خاصی بر بازار سهام کشور نداشته باشد. البته در برهه‌هایی که اقتصاد جهانی دچار بحران بوده ( نظیر بحران مالی سال‌های 2007 تا 2008) بر بازار سهام کشور نیز اثر‌گذار بوده است. اما با توجه به هیجانی بودن تاثیر این همه پرسی به نظر می‌رسد از این بابت تهدید خاصی برای بازار سهام کشور وجود نداشته باشد.

مدیر امور اعضای کانون کارگزاران افزود: نتیجه این همه‌پرسی بر دیگر مولفه‌های اثر‌گذار بر بازار سهام به شدت قابل تامل است. افت قیمت کالاهای پایه برای صنایع کامودیتی محور می‌تواند اثر نامناسبی داشته باشد (گروه‌های فلزات اساسی، نفتی و پالایشگاهی، معدنی، پتروشیمی و شیمیایی و...). از این رو چنانچه افت در بازارهای جهانی ادامه‌دار باشد می‌توان انتظار افت شاخص این صنایع را نیز داشت. از طرفی بسیاری از کارشناسان معتقدند، قیمت دلار در روز شنبه رشد محسوس و یورو افت زیادی داشته باشد. در این میان اما باید به این موضوع توجه داشت که قیمت دلار در چند سال گذشته تحت کنترل بوده و حتی در سال گذشته زمانی که به واسطه بحران‌های اقتصادی، شاخص دلار رشد محسوسی داشت، ریال افت خاصی را تجربه نکرد از این رو فرضیه رشد چشمگیر قیمت دلار مورد تردید است و به نظر نمی‌رسد در بازار دلار شاهد نوسان شدید مثبتی باشیم. اما برای یورو مطابق انتظارها افت خواهیم داشت. بهزادفر اثر افت نرخ یورو را بر شرکت‌هایی که مبادلات یورویی دارند و در زمره واردکنندگان هستند، مثبت ارزیابی کرد و گفت: گروه‌هایی مثل خودرو و دارو به دلیل مبادلات یورویی خود شرکت‌های پر‌پتانسیلی قلمداد می‌شوند. در مجموع به نظر می‌رسد بازار روز شنبه و روزهای آتی (در کوتاه‌مدت) بیشتر درگیر روند قیمت کالاهای پایه و نفت باشد. در بلند‌مدت اما همه چیز به ادامه روند کالاهای پایه بستگی دارد.

 
سهام در هفته گذشته
بازار سهام کشور در جریان معاملات هفته گذشته، دو روی سکه سود و زیان را به نمایش گذاشت تا با افت 7/ 1 درصدی در سه روز ابتدایی هفته و رشد 4/ 1 درصدی در دو روز اخیر، در مجموع افت3/ 0 درصدی در مقیاس هفتگی ثبت شود. نماگر این بازار که در پایان معاملات هفته منتهی به 26 تیرماه در سطح 73 هزار و 877 واحدی قرار داشت، در پایان معاملات هفته گذشته هرچند سقوط به یک کانال پایین را در طول این هفته تجربه کرد، اما سرانجام از کف خود فاصله گرفته و در ارتفاع 73 هزار و 655 واحدی قرار گرفت. رشد روزهای پایانی هفته نگرانی از شروع موج هیجانی را در معاملات سهام ایجاد کرد. در این شرایط، گرچه با پیدایش عوامل مثبت واکنش مثبت بورس را در پایان هفته شاهد بودیم، اما نگرانی از انعکاس افت بازارهای کالایی به بورس تهران مشاهده می‌شود.