از بحران پالایشیها تا افت بانکها >>> بررسی عملکرد شرکت‌ها در مجامع سالانه بورس  // 17 مرداد 94  

پس از ثبت رشدهای حباب‌گونه سال 92 و رسیدن بازدهی بازار سهام از ابتدای آن سال به بیش از 135 درصد در میانه دی ماه، بیش از 20 ماه از روند نزولی قیمت‌ها در این بازار می‌گذرد.‌ نگرانی از افت قیمت‌های جهانی و ابهامات مذاکرات هسته‌ای، مسیر کاهشی بازار سهام را تشدید کرد. با این حال، فصل مجامع را می‌توان مهم‌ترین زمان بررسی کارنامه سودآوری شرکت‌ها در یک سال مالی دانست. کارنامه امسال شرکت‌های بورسی کاملا بر نامناسب بودن سودآوری‌ها تاکید می‌کند.

 مشکل جدی بانک‌ها، عدم ارائه صورت‌های مالی از سوی شرکت‌های پالایشی، وجود انباشت در شرکت‌های کالایی مانند سیمان و خودرو، استعفای مدیرعامل مخابرات چند روز قبل از تشکیل مجمع سالانه و همچنین کاهش سودآوری شدید شرکت‌های گروه فلزات اساسی از جمله مواردی است که کارنامه را تیره می‌کند. در این شرایط، در حالی که عوام یا خواص بازار امیدواری زیادی را برای رشد شاخص پس از رسیدن به توافق هسته‌ای داشتند، فشار عوامل بنیادی ذکرشده مانع از این عامل شد. با این حال، به عقیده کارشناسان همچنان روند بلندمدت بازار سهام مثبت ارزیابی می‌شود و می‌تواند پایان دوران رکود را نوید دهد.

مجامع در یک نگاه
 پیرو آمادگی شرکت‌های بورسی برای برگزاری مجامع عادی سالانه در هفته آخر تیر، تراکم این مجامع را شاهد بودیم.‌ به همین منظور «دنیای‌اقتصاد» نیز به بررسی روند تقسیم سود در این مجامع و همچنین سودآوری شرکت‌ها در سال مالی گذشته برای بیش از 300 شرکت بورسی پرداخته است. بر این اساس، مقدار سودی که شرکت‌های بورسی میان سهامداران تقسیم کرده‌اند، 69 درصد سود محقق‌شده سال مالی آنها است. در این بین، شرکت‌هایی وجود دارند که در یک سال با زیان مواجه شده‌اند و در نتیجه سودی نصیب سهامداران این شرکت‌ها در این مجامع نشده است. همچنین شرکت‌هایی وجود دارند که با وجود سوددهی در سال مالی گذشته، بنا به نظر سهامداران عمده از دادن سود خودداری کرده‌اند تا با انباشت سود بتوانند روند رو به بهبودی در آینده در پیش گیرند.

 از سوی دیگر، نسبت سود تقسیم‌شده به سود خالص به دست آمده در یک سال در برخی شرکت‌ها به بیش از 100 درصد نیز می‌رسد؛ البته این موضوع در مجامع سال‌های گذشته نیز مشاهده شده است. هیات مدیره این شرکت‌ها برای راضی نگه داشتن سهامداران اقدام به پرداخت بخشی از سود‌های انباشته سال‌های گذشته می‌کنند؛ برای مثال در نمادی مانند «سدور»، مقدار سود تقسیم‌شده، 70 درصد از سود خالص محقق‌شده توسط شرکت در سال مالی بیشتر است. صنایع بورسی نیز بازه درصد تقسیم سود از 0 تا 100 درصد سود محقق‌شده را پوشش می‌دهند. در این میان، صنایع کوچک بورسی مانند محصولات چوبی سودی برای ارائه در مجامع در اختیار نداشتند. این صنعت با تک نماد «چفیبر» همچنان در زیان به سر می‌‌برد. از سوی دیگر، صنعت زراعت با تک نماد «زمگسا» تا 100 درصد سود محقق‌شده را به سهامداران پرداخت کرده است. زیرمجموعه گروه بانکی بورس تهران به طور میانگین تا 40 درصد سود محقق شده را میان سهامداران خود تقسیم کرده‌اند. این در حالی است که مقدار تقسیم سود در سال گذشته در این گروه بزرگ بورسی عدد 70درصد را نشان می‌دهد. این موضوع را می‌توان بر اساس اخبار به دست آمده درباره این گروه کاملا قابل توجیه دانست.

فشار نفت، بحران پالایشی
 نمود افت قیمت نفت را کاملا می‌توان در روند نزولی سودآوری گروه پالایشی مشاهده کرد. نمادهای این گروه با مشکل کیفی‌سازی محصولات مواجه بودند، این موضوع بسته شدن گاه حدود 12 ماه نمادهای این گروه را به دنبال داشت. در ماه‌های پایانی سال 93 شرکت‌های پالایشی با شرکت پالایش و پخش برای به تعویق انداختن 5 ساله طرح کیفی‌سازی توافق کردند. با این حال، سقوط قیمت نفت گرچه قیمت مواد اولیه این شرکت‌ها را کم کرده بود، اما قیمت محصولات این شرکت‌ها نیز به شدت کاهش یافته بود. این موضوع در کنار بحث‌هایی درباره کمتر بودن قیمت‌های پیشنهادی پالایش و پخش نسبت به قیمت‌های انتظاری شرکت‌های پالایشی سودآوری این شرکت‌ها را به شدت کاهش داد. به این ترتیب، شاهد کاهش 65درصدی سود پالایش نفت اصفهان و همچنین کاهش 77 درصدی سود خالص پالایش نفت بندر عباس نسبت به سال 92 هستیم.

 با همه اینها تاکید بر سیاست عدم خام‌فروشی در دولت، امیدواری برای توسعه این صنعت همراه با حمایت‌های احتمالی را به وجود آورده است. از سوی دیگر، انتظار می‌رود محصولات این شرکت‌ها با اجرای طرح‌های کیفی‌سازی روند رو به‌ بهبودی داشته باشند. این موضوع می‌تواند بهبود سودآوری این شرکت‌ها چه از منظر فروش داخلی یا فروش خارجی را به دنبال داشته باشد.

مشکل ساختار مالی بانک‌ها
 از ماه‌های پایانی سال 93 اخباری مبنی بر مشکلات تامین منابع از سوی بانک‌ها به گوش می‌رسید. در این شرایط، بانک‌ها به بنگاه‌داری در شرکت‌های زیرمجموعه متهم شدند، این موضوع باعث شد که حتی اخباری مبنی بر فروش شرکت‌های زیرمجموعه بانک‌ها از سوی بانک مرکزی نیز منتشر شود. رئیس بانک مرکزی به مشکلات جدی تامین منابع از سوی بانک‌ها در آن زمان اشاره کرد. این موضوع باعث شد که بانک‌ها از پرداخت سود‌های بالا مشابه سال‌های گذشته منع شوند. در حالی که در ماه‌‌های ابتدایی سال جاری تاحدودی توجه به این مساله کم شده بود، اما با انتشار صورت‌های مالی ضعیف از سوی بانک پارسیان، اعلامیه مبنی بر الزام این بانک توسط بانک مرکزی بر تقسیم تنها 10 درصد از سود محقق‌شده، مجددا نگرانی‌ها را در این گروه به اوج خود رساند.

 در حالی که تحریم‌های بین‌المللی در سال‌های اخیر بر ساختار بانکی و همچنین پول ملی باعث شده بود، بانک‌ها امکان تبادل پول با خارج از کشور را نداشته باشند. بر این اساس، رفع تحریم‌های بین‌المللی می‌تواند به سودآوری این شرکت‌ها کمک کند. این در حالی بود که پس از اعلام توافق، مجامع ضعیف این گروه مانع رشد قیمت سهام آنها شد. در این شرایط، بانک‌ها به طور میانگین 40 درصد از سود محقق‌شده در سال 93 را میان سهامداران تقسیم کرده‌اند. در این میان، بانک پارسیان و پست بانک ایران بدون تقسیم سود مجمع را پشت سر گذراندند. بانک اقتصاد نوین و همچنین بانک سینا نیز به ترتیب با پرداخت 70 و 80 درصد سود خالص سال 93، صدرنشین این گروه هستند.

«فلزات» روی مدار نزولی
 از دیگر گروه‌های بورسی که در سال گذشته و به خصوص در سه ماه ابتدایی سال جاری مشکلات زیادی را تجربه کرده‌اند، فلزات اساسی است. ضعف اقتصادهای بزرگ جهانی مانند چین، بر موج ریزشی قیمت جهانی کالاها که با افت قیمت نفت شروع شده بود، افزود. به این ترتیب، کاهش پیش‌بینی سود توسط این شرکت‌ها انتظار می‌رفت. در ادامه، نمادهای بزرگ زیرمجموعه گروه فلزات اساسی برای تشکیل مجامع سالانه متوقف شدند. صورت‌های پیش‌بینی سال 94 بر اساس عملکرد فصل بهار در روزهای توقف این نمادها روی کدال منتشر شد. در این میان، افت شدید سودآوری در میان بیشتر نمادهای زیرمجموعه این گروه به چشم می‌خورد. برای مثال نماد «فولاد» افت بیش از 65 درصدی سود را به بازار انعکاس داد. این نماد در روزهای پیش از توقف، افت قیمتی شدیدی را تجربه کرد، این موضوع در کنار تقسیم سود 45 تومانی به ازای هر سهم (97درصد سود خالص سال 93) می‌‌‌تواند مانع از افت بیشتر قیمتی در بازگشت این سهم به بازار شود. ملی مس ایران نیز پیش‌بینی درآمد هر سهم خود را کاهش داد. در این شرایط، افت 35 درصدی سود خالص این شرکت نسبت به اولین پیش‌بینی‌های این شرکت در سال 93 مشاهده می‌شود.

سیگنال‌های منفی از دیگر صنایع
 بررسی روند دیگر صنایع بورسی نیز بر روند کاهش سودآوری این شرکت‌ها اشاره دارد. در گروه شیمیایی کاهش قیمت محصولات و همچنین کاهش مقدار فروش مانع از رسیدن شرکت‌ها به پیش‌بینی‌های خود شده است. در این خصوص، پتروشیمی پردیس بر اساس عملکرد 9 ماهه، پیش‌بینی سود هر سهم برای سال مالی منتهی به شهریور 94 را 12 درصد کاهش داد.

 رکود بازار مسکن در کنار عدم دسترسی به بازارهای هدف مانند عراق (به دلیل مشکلات امنیتی ناشی از حضور تروریست‌ها) گروه سیمان را دچار معضل کرده است. در این شرایط، اخباری مبنی بر توقف کار تعدادی از کوره‌های شرکت‌های سیمانی به گوش می‌رسد. اخبار مجامع این شرکت‌ها نیز به انباشت سیمان در انبار شرکت‌ها اشاره دارد، این موضوع باعث شده است که سیمانی‌ها مقدار فروش خود را با دادن تخفیف در نرخ محصولات، افزایش دهند. از نکات جالب گروه می‌توان به تقسیم سودهای بیش از سود خالص در برخی شرکت‌های زیرمجموعه اشاره کرد. برای مثال نمادهای «ستران»، «سدور»، «سخزر» و «سبجنو» سودهایی بیش از سودهای خالص محقق‌شده در سال 93 را به سهامداران پرداخت کرده‌اند. به نظر می‌رسد هیات مدیره این شرکت‌ها به دنبال جلب رضایت سهامداران با توجه به عملکرد ضعیف شرکت، پرداخت این سود‌ها را در دستور کار خود قرار داده‌اند. مخابرات نیز در ماه‌های اخیر بسیار خبرساز بوده است.

 در ابتدا در روزهای پیش از مجمع عمومی سالانه استعفای مدیرعامل این مجموعه رقم خورد. ضعف در انجام طرح‌های توسعه‌ای و حاصل شدن سودی ثابت در سال‌های گذشته، اعتراض سهامداران را به دنبال داشت. در ادامه نیز اخباری مبنی بر شروع واگذاری این شرکت بزرگ بورسی به گوش رسید اما به نظر می‌رسد در شرایط کنونی این کار صورت نپذیرد. با این حال، سهامداران بار دیگر در حدود 90 درصد از سود محقق‌شده توسط این شرکت را در مجمع عمومی دریافت کردند. گروه خودرویی در سال‌های گذشته با مشکلات موجود مانند دسترسی به قطعات (در پی تحریم‌های بین‌المللی) و همچنین سودهای سنگین تسهیلات بانکی گرفته‌شده، در کنار افزایش هزینه‌ها و کاهش مقدار فروش مواجه بوده است.

 در این شرایط، سودآوری این گروه روند رو به بهبودی را نسبت به سال‌های گذشته نشان می‌دهد. برای مثال نماد «خودرو» نسبت به سال 92 رشد چشمگیر و سودآوری داشته است. این نماد در مجمع عمومی تنها 3 درصد از سود محقق‌شده خود را به سهامداران اختصاص داد. گرچه اخبار حول کاهش قیمت و همچنین کاهش مقدار فروش در زیرمجموعه‌های این گروه است اما بازگشت هیات‌های خودروساز اروپایی روزهای بهتری را برای این صنعت نوید می‌دهد.