از مهره مار بازار خودروی ایران تا امتیازگیری از خودروسازان خارجی ... // 18 مرداد 94

پس از توافق هسته‌ای ایران به‌عنوان یکی از بازارهای جذاب، مورد توجه سرمایه‌گذاران خارجی قرار گرفت این در حالی است که به گفته مسوولان صنعتی کشور تمایل به سرمایه‌گذاری در بخش خودرو بیش از دیگر صنایع است. برخی از مسوولان صنعتی کشور تاکید می‌کنند که خودرو در صف اول خواست سرمایه‌گذاران قرار دارد، این در شرایطی است که پس از گذشت حدود یک ماه از توافق هسته‌ای خودروسازان داخلی و خصوصی با پیشنهادهای جذابی از سوی خودروسازان مطرح دنیا روبه‌رو هستند. حال این سوال مطرح است که چرا بازار خودروی ایران با وجود موانع زیادی که پیش روی سرمایه‌گذاران خارجی است، این همه جذابیت دارد؟

در حال حاضر شرکت‌های معتبری در صف انتظار ورود به ایران هستند، که این مساله هر‌چند می‌تواند امتیاز خاصی برای شرکت‌های خودروساز کشورمان دربرداشته باشد اما گزینه برتر به‌طور حتم می‌تواند صنعت خودرو ایران را متحول کند.

در این بین برخی کارشناسان معتقدند که تقاضای 20 میلیونی خودرو در بازار ایران باعث شده تا غول‌های خودروسازی جهان بعد از فتح بازار کشورهایی چون چین، هند و برزیل خیز بلندی برای جذب بازار خودروی ایران بردارند.

آنها معتقدند که هر چند کاهش تقاضا در بازار جهانی خودرو خود عامل مهمی در جذابیت بازار ایران است، اما موضوعاتی همچون رشد روز افزون تقاضا در بازار ایران، وجود زیرساخت‌های صنعتی و فنی، موقعیت استراتژیک ایران در منطقه از جمله عوامل بسیار مهمی است که خودروسازان بین‌المللی را برای حضور در ایران ترغیب می‌کند و با عث می‌شود تا ایران به بازار رویایی خودروسازان جهان كه به‌دنبال سوددهی در شرایط اقتصادی نامطلوب هستند، تبدیل شود.

در این میان اما بررسی تجربه کشورهایی که در دوره‌هایی مشخص شرایطی همچون کشورمان داشتند نیز اهمیت فراوانی دارد. چین، هندوستان در آسیا و برزیل در قاره آمریکا نیز در سال‌هایی، مقصد سرمایه‌گذاری بسیاری از خودروسازان بوده‌اند. به‌طوری که بررسی مطالعاتی موسسه تحقیقاتی مکنزی نیز این موضوع را تایید می‌کند. این موسسه حدود 10 سال پیش مطالعاتی در این باره انجام داد، به‌طوری‌که طبق این مطالعات چهار کشور چین، هندوستان، برزیل و ایران برترین کشورها در زمینه سرمایه‌گذاری در حوزه خودرو شناخته شدند زیرا این کشورها پتانسیل‌های بسیار خوبی برای سرمایه‌گذاری و عرضه خودرو در خود دارند. در این گزارش عمده‌ترین عامل برای جذاب بودن بازارهای کشورهایی چون ایران هزینه پایین تولید عنوان شده است. بر همین اساس خودروسازان اروپایی و آمریکایی براساس توانایی و ظرفیت این کشورها بیشترین توجه خود برای سرمایه‌گذاری را معطوف به این کشورها کردند و در روندی چند ساله آن را محقق کردند. تجربه چند سال اخیر نیز نشان می‌دهد که خودروسازان بین‌المللی براساس ظرفیتی که این کشورها داشتند برای سرمایه‌گذاری به آنها ورود پیدا کردند و توانستند به اهداف مورد نظر خود نیز برسند. در شرایطی نیز برخی بازار‌ها همچون چین منجی صنعت خودرو دنیا شده است. در این بین با وجود آنکه بازار ایران نیز ویژگی‌های بسیاری برای سرمایه‌گذاران خارجی داشت اما از این قافله عقب ماند. دلایل عقب ماندن ایران هر چند بسیار است، اما بررسی ویژگی‌هایی که ایران برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی دارد، بسیار مهم‌تر‌ است که در این گزارش به بررسی این ویژگی‌ها می‌پردازیم.

رکود بازار خودرو‌های اروپایی

به عقیده بسیاری از کارشناسان اقتصادی، مهم‌ترین‌ ویژگی مورد نظر سرمایه‌گذاران خارجی میزان تقاضای هر کشوری است. از آنجا که بازار خودروی ایران حجم تقاضای بسیاری را در خود نهفته دارد، خودروسازان بین‌المللی علاقه‌مند به‌حضور در این بازار هستند. این موضوع در حالی است که برخی به اشباع بازار خودرو در کشورهای اروپایی اشاره می‌کنند و معتقدند که علت گرایش آنها به سرمایه‌گذاری در کشورهایی چون ایران تداوم تولید و همچنین بالابودن درصد سود است. بنابراین این موضوع باعث شده تا خودروسازان اروپایی به دنبال بازارهای جدید باشند.

ساسان قربانی، سخنگوی شورای سیاست‌گذاری خودرو در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در این باره می‌گوید: در حال حاضر در دنیا به دلیل افزایش تولید، عرضه بیش از تقاضا است و این موضوع باعث جنگ میان خودروسازان برای کسب بازارهای جدید می‌شود.

وی با اشاره به اینکه بازار خودرو ی ایران به دلیل مسائل بسیار زیادی که در 10 سال گذشته داشت نتوانست این سرمایه‌گذاران را جذب کند، می‌گوید: این در حالی است که خودروسازان بین‌المللی در 10 سال گذشته اشتیاق ورود به بازار ایران را داشتند واین اشتیاق به سمت و سوی کشورهای دیگر سوق پیدا کرد که اکنون با تحقق توافق این موضوع در حال عملی شدن است.

آلبرت بغزیان، اقتصاددان نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در این باره می‌گوید: کاهش نسبی قدرت خرید شهروندان اروپایی در برخی از کشورها در سال‌های گذشته به دلیل بحران مالی، به کاهش تقاضای خرید خودرو در این کشورها دامن زده است.

وی معتقد است که میزان عرضه محصولات خودروسازان اروپایی بیش از تقاضای آنهاست برهمین اساس آنها به دنبال بازارهای جدید هستند.

بغزیان در این باره به بازار برزیل و بعد از آن چین اشاره می‌کند و می‌گوید: از آنجا که بازار این کشورها ظرفیت بسیار بالایی برای فروش خودرو داشت این کشورها برای سرمایه‌گذاری به آن بازارها ورود کردند.

وی عنوان می‌کند: بنابراین بعد از رکود جهانی خودروسازان موضوع مهم تقاضای بسیار زیاد کشورهایی چون ایران یا چین است که موجب گرایش خودروسازان خارجی می‌شود.

تقاضادر بازار ایران

بازار تقاضای 20 میلیونی ایران فرصت بسیار خوبی برای عرضه محصولات مازاد خودروسازان جهانی است که برای کسب سود خود همواره به دنبال بازارهای تازه هستند.

در بررسی‌های صورت گرفته به تجربه کشورهایی چون چین و برزیل اشاره می‌شود که به‌دلیل جمعیت بسیار زیاد، حجم انبوهی از تقاضا را درون خود دارند. برهمین اساس عامل رشد تقاضا در کشورها برای خودروسازانی که در پی کسب سود هستند، اهمیت بسیاری دارد. با این حال کارشناسان رشد تقاضا را همسو با افزایش درآمد خانوارها می‌دانند و در این زمینه تاکید زیادی دارند. از آنجا که طبقه متوسط در ایران همواره توان خرید کالایی چون خودرو را دارد بنابراین رشد تقاضا در ایران نیز وضعیت مطلوبی دارد و همین عامل است که خودروسازان بین‌المللی را مشتاق به حضور در بازار ایران می‌کند.

موسی غنی‌نژاد، اقتصاددان با اشاره به اینکه در ایران تقاضا برای خرید خودرو زیاد است‌، می‌گوید: قیمت بالا و نبود کیفیت از عوامل مهمی است که موجب شده خودروسازان داخلی توانایی لازم برای پاسخگویی مناسب به حجم تقاضای موجود در بازار ایران را نداشته باشند.

وی با اشاره به اینکه عدم تنوع محصول و نبود رقابت تنگاتنگ مهم‌ترین‌ موضوع در عدم جذب تقاضای موجود در بازار ایران است، می‌افزاید: جمعیت زیاد ایران تقاضای بالایی نیز در درون خود نهفته دارد.

وی معتقد است در چند سال اخیر کیفیت پایین محصولات داخلی و به‌روز نشدن دانش و تکنولوژی در صنعت خودرو نیز باعث شده که این تقاضا در حال حاضر نیز بیشتر شود.

وجود زیرساخت در صنعت خودرو ایران

بنا به گفته کارشناسان، صنعت خودرو ایران یکی از مهم‌ترین‌ صنایعی است که می‌تواند ارزش افزوده در اقتصاد هر کشور ایجاد کند. با وجود آنکه صنعت خودروی ایران نیم قرن سابقه فعالیت دارد، اما تاکنون نتوانسته است به جایگاه مورد نظری که همواره برای آن در نظر گرفته شده، برسد.

در همین راستا نسبت به عدم ارتقای دانش و تکنولوژی روز تاکید شده است. با این حال برخی از کارشناسان وجود زیرساخت‌های فنی و علمی را عامل مهمی برای خودروسازان بین‌المللی می‌دانند. عاملی که باعث می‌شود ورود سرمایه‌گذاران خارجی برای فعالیت و همکاری در بازار ایران آسان تر از بسیاری دیگر از کشورها باشد.

یکی از مدیران ارشد خودروسازی کشور در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در این زمینه می‌گوید: صنعت خودروی ایران سابقه بیش از 50 سال دارد و خودروسازانی که قصد مشارکت در ساخت خودرو دارند به این موضوع توجه می‌کنند.

وی می‌افزاید: خودروسازی که قصد ورود به یک کشور را دارد بعد از بررسی‌های لازم نسبت به بازار آن کشور، به صنعت خودروی آن نیز نظر دارد. از آنجا که ایران توانسته متناسب با امکاناتش صنعت خودروی خود را توسعه دهد، بنابراین دارا بودن زیرساخت فنی و صنعتی نیز جزو ویژگی‌هایی است که بر امتیازات ایران برای سرمایه‌گذاری اضافه می‌کند. وی معتقد است که ایران وضعیت خوبی در این زمینه دارد که بسیاری دیگر از کشورهای درون منطقه از آن برخوردار نیستند.

این مدیر ارشد خودروساز می‌گوید: از سوی دیگر ایران دارای انرژی ارزان قیمت، نیروی کار ارزان و شبکه خدمات پس از فروش است که مجموع این عوامل به ورود را افزایش می‌دهد.

ساسان قربانی نیز با تایید این موضوع می‌گوید: وجود امتیازاتی مثل دانش فنی و تخصص در ایران و از سوی دیگر وجود صنعت خودرویی که توانسته با مشکلات بسیار خود را سرپا نگاه دارد برای خودروساز بین‌المللی اهمیت زیادی دارد.

وی با اشاره به اینکه خودروسازان خارجی با درنظر گرفتن این امتیاز و اینکه زودتر می‌توانند به سوددهی برسند وارد می‌شوند، عنوان می‌کند: از سوی دیگر ما نیز می‌توانیم ضمن ارتقای خطوط تولید دانش و تکنولوژی روز را به دست بیاوریم.

پایگاه صادراتی منطقه

موقعیت استراتژیک ایران در منطقه خاورمیانه هر چند در ابعاد سیاسی اهمیت ویژه‌ای دارد در ابعاد اقتصادی نیز توجه بسیاری از کشورها را به خود جلب می‌کند.

بسیاری همین موقعیت ویژه ایران و قدرتی را که در منطقه دارد موضوع مهمی در جذب سرمایه‌های خارجی می‌دانند زیرا معتقدند که به واسطه این موضوع ایران می‌تواند به پایگاه صادراتی در منطقه تبدیل و موجب افزایش سود خودروسازان خارجی شود.

یکی از مدیران ارشد خودروسازی در این باره می‌گوید: به دلیل این موقعیت خوب، ایران می‌تواند به مرکز تولید خودروی منطقه، تبدیل شود و از طریق تبدیل ایران به هاب منطقه بازار کشورهای اطراف که تجربه فنی و صنعتی لازم ندارند را جذب کند.

وی در این زمینه به بازار کشورهای عراق، افغانستان، تاجیکستان و... اشاره می‌کندو می‌گوید: در صورتی که ایران بتواند خودروهای باکیفیت تولید کند، توان صادراتی نیز افزایش می‌یابد و می‌تواند نیاز بسیاری از کشورهای منطقه را پاسخ دهد.

ساسان قربانی نیز معتقد است که ایران پتانسیل و ظرفیت خوبی دارد از سوی دیگر شرایط جغرافیایی و اقتصادی ایران نیز بر این موضوع اضافه کرده است.

وی با اشاره به اینکه بازار ایران در یک دهه اخیر به خصوص چند سال گذشته سرگردان بود، عنوان کرد: در صورت ورود سرمایه‌گذاران خارجی و تولید مشترک محصولات داخلی آنها می‌توانند بازار منطقه را فتح کنند.

وی تاکید کرد: بنابراین انتظار می‌رود با ورود غول‌های خودروساز بین‌المللی، خودروهایی که در داخل تولید می‌شود بتوانند با محصولات جهانی رقابت کنند.