بررسي وضعیت صادرات مس با كاهش قيمتهاي جهاني و افزايش نرخ دلار

>>> مشکل عمده صنعت مس ایران چیست؟ // 6 آذر94

تحلیلی از وضعیت آتی قیمت‌ها در بازار مس
صنعت مس با مشکلات عدیده‌ای در خصوص افت شدید قیمت‌ها، هزینه‌های بالای تولید، بازار راکد مصرف در داخل کشور و تحریم‌های معاملاتی در بازارهای خارجی روبه‌رو است. از ابتدای سال 94 قیمت فلزات پایه روند نزولی شدیدتری به خود گرفتند که از سال 2008 تا کنون، بی‌سابقه بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که کاهش رشد اقتصاد چین، کاهش قیمت جهانی انرژی و جنگ‌های بین‌المللی مثل یمن و سوریه و عدم تعادل عرضه و تقاضا در بازار علت‌های کاهش قیمت فلزات پایه است. در میان این فلزات قیمت مس در بازار، هنوز اختلاف معناداری با سایر فلزات پایه دارد، ولی مدتی می‌شود که قیمت این فلز نیز مشابه با سایر فلزات پایه و حتی بیش از آنها، افت کرده است. این مساله، سودآوری این صنعت و جریان نقدینگی در این بخش را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. این صنعت که در سالیان گذشته، بالغ بر میلیاردها دلار برای کشور سودآوری و ارز‌آوری به همراه داشته است، هم اکنون با مشکلات مهمی در خصوص هزینه‌های بالای تولید، بازار راکد مصرف در داخل کشور و تحریم‌های معاملاتی در بازارهای خارجی روبه‌رو است.

 در همین زمینه اقتصادنیوز در خصوص وضعیت فلز مس با فرشید سلطان‌زاده، مدیرعامل شرکت فلزات و مواد به گفت‌وگو پرداخت.

وضعیت تولید مس از ابتدای سال 94 تاکنون چگونه بوده و نسبت به مدت مشابه سال قبل با چه تغییراتی مواجه شده است؟
بخش عمده‌ای از فعالیت‌های تولید مس در کشور به خصوص صنایع بالادست شامل بهره‌برداری از معادن و تولید مس تصفیه شده، در اختیار شرکت ملی صنایع مس ایران است. شرکت‌های کوچک دیگری هم هستند که در حال تولید کنسانتره در ظرفیت‌های پایین و یا تولید کاتد هیدرومتالورژی از کانسنگ‌های اکسیدی هستند. ولی همان‌طور که اشاره کردم، عمده تولید مس در کشور به شرکت ملی مس اختصاص دارد که با راه‌اندازی فاز 2 کارخانه‌های تغلیظ سونگون و سرچشمه در یک سال گذشته، روند رو به رشدی را در تولید مس سپری می‌کند. انتظار می‌رود تولید مس محتوای ماده معدنی در سال جاری، 50 الی 60 هزار تن بیشتر از تولید 217 هزار‌تنی سال قبل باشد. از آمار تولید در 8 ماه گذشته، اطلاعی دقیقی ندارم.

چند کارخانه تولید مس در ایران مشغول به فعالیت هستند و چه میزان از این محصول سالانه در کشور تولید می‌شود؟
در حال حاضر، شرکت ملی مس از سه معدن بزرگ سرچشمه، سونگون و میدوک بهره‌برداری می‌کند. فرآیند تغلیظ مس و تولید کنسانتره، در سه مجتمع به همین نام در حال انجام است. این شرکت دو واحد ذوب در مجتمع‌های سرچشمه و خاتون آباد و یک واحد پالایش مس در سرچشمه دارد. البته فاز اول پالایشگاه خاتون آباد هم در شرف راه‌اندازی است. علاوه بر واحدهای فوق، این شرکت دو واحد تولید مس به روش هیدرومتالورژی از کانسنگ‌های اکسیدی در مجتمع‌های سرچشمه و میدوک دارد.
 شرکت‌های کوچکتر، نظیر شرکت‌های چهارگنبد، میناکان، فلز رنگین، تکنار و چندین شرکت دیگر نیز هستند که تعداد آنها به 10 شرکت نیز نمی‌رسد. هر کدام از این واحدها، یک واحد تغلیظ دارند که محصول آنها را شرکت ملی مس خریداری می‌کند. البته همان‌طور که قبلاً نیز اشاره کردم، چند شرکت کوچک دیگر نیز وجود دارند که کاتد مس از قراضه و یا کانسنگ‌های اکسیدی به روش هیدرومتالورژی تولید می‌کنند.

 میزان تولید مس محتوای کنسانتره شرکت ملی مس سال گذشته، 217 هزار تن بود و مجموع تولید شرکت‌های دیگر، به 10 هزار تن مس محتوی کنسانتره نمی‌رسید. در خصوص تولید کاتد نیز نزدیک به 200 هزار تن در کشور مس تصفیه شده تولید می‌شود که با توجه به طرح‌های توسعه در حال اجرا، به این رقم در آینده افزوده خواهد شد.

میزان مصرف سالانه داخلی چقدر برآورد شده است؟
چند سال قبل که اوضاع اقتصادی و صنعتی کشور بهتر از شرایط فعلی همراه با رکود بود، هر ساله حدود 120 الی 140 هزار تن مس تصفیه شده در کشور مصرف می‌شد. مصرف نهایی مس نیز با احتساب قراضه‌ای که مستقیماً در واحدهای پایین دست مورد استفاده قرار می‌گرفت، به بیش از 190 هزار تن در سال می‌رسید. ولی در حال حاضر، رکود موجود در بازارهای مختلف، باعث شده تقاضا برای مس کمتر از سال‌های قبل باشد.

 مصرف اصلی مس در صنایعی نظیر صنعت برق و مخابرات، صنعت ساختمان و تولید خودرو است. مصارف صنعتی و تولید کالاهای مصرفی نیز عموماً به میزان قابل توجهی مس مصرف می‌شود. متاسفانه به دلیل رشد صنعتی پایین کشور، مصرف مس عمدتاً مختص به سه صنعت قبلی است. طی سالیان گذشته، افزایش قیمت مس و کسری بودجه، وزارت نیرو را بیشتر به سمت استفاده از کابل‌های آلومینیوم سوق داده است. ضعف استانداردهای ساختمان‌سازی در کشور نیز، ذاتاً مصرف کمتری از مس در بخش ساختمان در ایران را در مقایسه با نرم‌های جهانی در پی داشته است. در صنعت خودرو نیز که خود شاهد هستند، یک روز تحریم‌های خارجی و یک روز دیگر کمپین نخریدن خودرو، باعث شده این صنعت نیز حال و روز چندان خوشی نداشته باشد و در مجموع، مصرف نهایی مس در کشور، با افت مواجه است.

وضعیت صادرات مس ایران به چه شکلی است؟
بررسی داده‌های عرضه و مصرف مس در کشور نشان می‌دهد که تقریباً طی یک دهه گذشته، کشور همواره با مازاد عرضه مواجه بوده است. همین مساله باعث شده بخشی از محصولات تولید شده در ایران، به کشورهای خارجی صادر شود. طی یکی دو سال اخیر، تحریم‌های اعمال شده علیه ایران، گریبان این صنعت را نیز گرفته و با توجه به منحصر به فرد بودن تولید مس در منطقه، عملا فروش خارجی مس با مشکلات بغرنجی همراه است. طی سال گذشته، روند صادرات مس نسبت به سال 92 بهبود یافت و حدود 155 هزار تن کنسانتره و 47 هزار تن کاتد به خارج از کشور صادر شد. چین مقصد اصلی صادرات کنسانتره و ترکیه و امارات، مقصد اصلی صادرات مس تصفیه شده از کشور بودند. ولی در سال جاری، مازاد ایجاد شده در اکثر بازارها منجمله مس، باعث شده روند صادرات مس مجدداً با چالش‌های جدی همراه شود. به خصوص اینکه به‌رغم توافق ژنو، هنوز نظام تحریم‌ها پابرجا هستند.

با توجه به رکودی که در بازار انرژی و مسکن وجود دارد، آیا این رکود در بازار مس تاثیرگذار است؟
پیش‌تر به این موضوع اشاره کردم که بحران انرژی و مسکن، به دلیل مصرف قابل توجه مس در این دو حوزه، طبعاً مصرف مس در کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ولی نکته قابل توجه این مساله است که رکود تقاضا در صنایع برق و مخابرات و ساخت و ساز، تنها مختص به یکی دو سال اخیر نیست و مشکلات نقدینگی وزارت نیرو و استانداردهای نسبتاً پایین ساخت و ساز در کشور، باعث شده کشورمان عملاً مصرف‌کننده نهایی بزرگی در بازار مس دنیا نباشد.

 در خصوص تولید محصولات نیمه ساخته مسی نیز، وجود مازاد ظرفیت چهار‌برابری نسبت به ظرفیت فعال و مشکلات پیش روی صادرات این محصولات، عملاً رمق صنعت مس کشور در حوزه صنایع پایین دست را گرفته است.

مشکل عمده تولیدکنندگان مس چیست؟
در حال حاضر، شرکت‌های تولیدکننده مس چه در صنایع بالادست و چه در صنایع پایین دست، با مشکلات نقدینگی حاصل از افت قیمت‌ها و رکود بازار مواجه هستند. این وضعیت نسبت به سالیان قبل شدیدتر نیز شده است و حتی شرکت ملی مس که سالانه بالغ بر یک هزار میلیارد تومان سود می‌داد، در حال حاضر به دلیل افت شدید قیمت‌های جهانی مس و هزینه‌های هنگفت سرمایه‌ای در پروژه‌های متعدد شرکت، حال و روز خوشی ندارد.

 به نظر می‌رسد دخالت دولت و سایر نهادهای مسوول و قانونگذار طی دوره‌های متمادی گذشته و اصرار بر تاسیس و راه‌اندازی واحدهای غیراقتصادی و ضرر‌ده، گریبان صنعت را در شرایط سخت فعلی گرفته است.

چه راهکاری برای خروج این صنعت از رکود ارائه می‌کنید؟
در حال حاضر، چه در صنعت مس و چه در صنایع معدنی و غیرمعدنی دیگر، بخش صنعت با بحران‌های جدی و کمرشکنی روبه‌رو است. در چنین شرایطی، دولت باید در راستای حمایت از صنایع تولیدی کشور، قدم بردارد. در بحران اقتصادی آمریکا و اروپا، مثال‌های متعددی از این حمایت‌های دولتی قابل مشاهده است.

 در دنیا، وقتی صنایع با چنین رکود سنگینی مواجه می‌شوند، اقدام به حفظ نقدینگی، کاهش و یا توقف فعالیت‌های کم‌سود و به تعویق انداختن پروژه‌های توسعه‌ای می‌کنند. جای بسیار تاسف است که وقتی آمار کاهش تولید یک محصولی در دنیا ارایه می‌شود، ما به افزایش تولید محصول‌مان در این شرایط بد اقتصادی، می بالیم! بدین معنی که ما بیشتر به دنبال تولید هستیم تا سود و صرفه اقتصادی. این مساله نهایتاً می‌تواند کمر هر صنعتی را بشکند.

 در حال حاضر انبار محصول اکثر شرکت‌ها در کشور پر است از محصول و تولیدکنندگان بعضاً مجبور به فروش محصولاتشان زیر قیمت تمام شده می‌شوند. در چنین شرایطی، دولت و سایر نهادها و سازمان‌های مسوول، باید از بخش صنعت حمایت کنند؛ نه اینکه سوار بر جریان‌های سیاسی و الزامات نامعقول، تیشه به ریشه صنعت بزنند.

 اگر واقع‌بینانه به وضعیت صنعت مس کشور نگاه کنیم، خواهیم دید که این صنعت در حال حاضر یکی از بدترین دوره‌های تاریخی خود را سپری می‌کند. در چنین شرایطی، نباید به شرکت‌های فعال در این صنعت فشار مضاعفی از بابت هزینه‌کرد در مسائلی که نقدینگی شرکت‌ها را به تحلیل می‌برد، وارد شود. به طور مثال اگر شرکت ملی مس ملزم به اجرای برخی پروژه‌های غیر اقتصادی نمی‌شد، در حال حاضر صدها میلیارد تومان از نقدینگیش را حفظ کرده بود.

 در حال حاضر این صنعت، اسماً خصوصی شده است و دولت علاوه بر حمایت از این صنعت به خصوص در مورد هزینه‌هایی نظیر حقوق دولتی و مالیات، باید از دخالت کردن در فرایند فعالیت این شرکت‌ها به شدت حذر کند. در غیر این صورت باید منتظر وقوع بحران‌های جدی‌تری در این صنعت باشیم؛ صنعتی که به‌رغم تمامی موارد فوق، به زعم بنده یکی از بهترین صنایع معدنی کشور محسوب می‌شود.

تحلیل‌تان از وضعیت آتی قیمت‌ها در بازار مس چیست؟
مس از اواخر هفته اول نوامبر تا کنون، با قیمت‌هایی کمتر از پنج هزار دلار بر تن در بورس فلزات لندن معامله می‌شود و آخرین قیمت ثبت شده در این بورس، برابر با 4 هزار و 527 دلار بر تن در تاریخ بیست و چهارم نوامبر است.

 هیچ کس برآورد دقیقی از روند آتی قیمت‌ها ندارد. موسسه‌های تحلیلی فعال در این حوزه، نظرات یکسانی در خصوص قیمت‌های آتی مس در کوتاه‌مدت ارایه نمی‌دهند. برخی نظیر موسسه گلدمن سچز این احتمال را مطرح می‌کنند که قیمت مس در ادامه سال، امکان دارد حتی از سطح 4 هزار دلار بر تن نیز افت کند. موسسه جی‌پی مورگان نیز با این پیش‌بینی‌ها هم‌عقیده است.

 در طرف مقابل، برخی موسسات دیگر نظیر Sucden Financial اعتقاد دارند قیمت مس در چند ماه آتی، در بازه 4 هزار 850 دلار بر تن تا 5 هزار و 450 دلار بر تن در نوسان خواهد بود. موسسه CRU نیز تقریباً نظر مشابهی دارد. طبق نظرسنجی که رویترز از فعالان بازار انجام داده، عمده فعالان بازار انتظار دارند بازار مس، سال جاری میلادی را با متوسط 5 هزار و 601 دلار بر تن و سال آتی را با قیمت 5 هزار و 450 دلار تن سپری کند// اقتصادنیوز