>> دلایل افت بازار >>> 8 عامل افت سنگین قیمتهای سهام از نگاه کارشناسان برتر بازار بورس // 23 خرداد 95

وب سایت بورس نگار -  شاخص کل بورس روز گذشته با افت بیش از 1000 واحدی (معادل 35/ 1 درصد) به کانال 74 هزار واحدی سقوط کرد تا کمترین مقدار شاخص از اواسط بهمن سال گذشته ثبت شود. «دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با 11 کارشناس به بررسی علل افت شاخص پرداخت. در حالی‌که کارشناسان 8 دلیل عمده را برای ریزش بازار سهام مطرح می‌کنند، به نظر می‌رسد سررشته این عوامل به هیجان حاکم بر معاملات سهام بازمی‌گردد. در واقع هیجانات حاکم بر بازار سرنخ رکورد منفی در روز گذشته عنوان می‌شود.‌ در سه‌ماه پایانی سال گذشته و همزمان با رشدهای افسارگسیخته شاخص، عمده کارشناسان به لزوم تعدیل انتظارات با واقعیات بازار تاکید می‌کردند. با این حال، به کمک موج‌های هیجانی، شاخص بورس تهران رشد بیش از 30 درصدی را در مدتی اندک به ثبت رساند. در شرایط کنونی نیز فضای هیجانی غالب بر رفتار معاملاتی بوده و فشار فروش را از سوی سهامداران افزایش داده است. زیر سایه این عامل اثرگذار، مواردی مانند رفتار سنتی بازار سهام در ماه رمضان، نزدیک شدن به روزهای اوج برگزاری مجامع، برآورده‌ نشدن انتظارات از تغییرات بنیادی، افت قیمت کالاها در پایان هفته بازار جهانی، فقدان تحلیل در کنار وضعیت نامناسب سهام خودرویی به‌عنوان لیدر پیشین بازار از جمله موارد تشدید‌کننده فشار فروش سهام عنوان شده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد افت دیروز نماگر بازار سهام بیشترین افت روزانه شاخص از 28 فروردین ماه سال جاری بوده است. در شرایطی که افت قیمت در بازارهای جهانی با افت نماگر بورس تهران مصادف شد، این شائبه نزد بسیاری از فعالان تالار شیشه‌ای مطرح شد که عامل افت دیروز بازار سهام در ارتباط با این موضوع بوده است. در همین راستا «دنیای اقتصاد» به بررسی دلایل ریزش یک‌پله‌ای بورس در جریان معاملات اولین روز از هفته جاری از منظر 11 کارشناس بورسی پرداخته است. این کارشناسان با اشاره به اینکه افت قیمت‌ها در بازارهای کالایی نمی‌تواند تنها دلیل ریزش دیروز نماگر بازار سهام باشد، می‌گویند: در شرایطی که وضعیت بازارهای جهانی نسبت به 5 ماه گذشته با بهبود مناسبی همراه بوده است، توجیه افت قیمت‌ها در بازار سهام صرفا تحت تاثیر این عامل توجیه درستی نیست. ضمن اینکه افت قیمت سهم‌ها در روز گذشته در اکثر نمادهای بازار اعم از کالایی و غیر کالایی صورت گرفت.

>> در مجموع این کارشناسان 8 عامل را به‌عنوان افت قیمت عمومی سهام در بازار دیروز می‌دانند:
1- هیجان: کارشناسان معتقدند از سه ماه پایانی سال گذشته هیجان عامل مسلط بر بازار سهام بوده است. به این شکل که سهامداران با رفتارهای توده‌ای و بدون کوچک‌ترین دانش بورسی وارد معاملات می‌شوند و با پیروی از جو عمومی بازار فضای معاملات بورس تهران را برهم می‌زنند. به عبارت دیگر سرمایه‌گذارانی که تحت تاثیر هیجانات وارد معاملات بازار سهام شده بودند، تحت تاثیر هیجانات نیز از بازار خارج می‌شوند و افت قیمت سهم‌ها را تشدید می‌کنند. به نظر می‌رسد عامل غالب برریزش بازار در روز گذشته بحث هیجانات بوده است.
2- نگاه کوتاه‌مدت: در شرایط کنونی معامله‌گرانی که با نگاه کوتاه‌مدت وارد بازار شده بودند، از کسب سود و بازدهی خسته شده و راه خروج از معاملات را پیش گرفتند.
3- فصل مجامع: بررسی روند تاریخی بورس تهران نشان می‌دهد که در فصل مجامع همواره بازار با یک افت نسبی همراه بوده است.
4- آغاز ماه مبارک رمضان: بررسی ادوار مختلف در بورس تهران نشان می‌دهد که بازار همواره در ماه رمضان وارد یک فاز رکودی شده است. این موضوع در بورس‌های دیگر کشورهای اسلامی مشاهده و مورد بررسی قرار گرفته است.
5- برآورده نشدن انتظارات از تغییرات بنیادی: این عامل که هم در مورد رفع تحریم‌ها و هم در مورد کاهش نرخ سود بانکی وجود دارد، موجب ناامیدی بسیاری از معامله‌گران بورس تهران شده است.
6- افت قیمت در بازار‌های جهانی: این عامل به تفصیل در بالا مورد بررسی قرار گرفت.
7- فقدان تحلیل در بورس تهران: عدم تحلیل محوری و غلبه نگاه تحلیل تکنیکالی بر فعالان تالار شیشه‌ای با شکست کف حمایتی اخیر موجب تشدید ریزش نماگرهای بازار سهام شد.
8- ضعف لیدر پیشین بازار: گروه خودرویی به‌عنوان لیدر سابق بورس با ادامه مسیر نزولی خود، فضای منفی را به جو عمومی بازار سهام تسری داده است.

 
>> فشار فروش به علت تسویه اعتبارات
سعید اسلامی بیدگلی، رئیس هیات مدیره شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری آرمان آتی:با توجه به شرایط اقتصادی موجود شاهد بازگشت فضای هیجانی به معاملات هستیم، چرا که معاملات مبتنی بر تحلیل در فضای رونق اقتصادی اتفاق می‌افتد. بازگشت فضای هیجانی به این شکل که با افت قیمت برخی سهم‌ها، سهام بیشتر شرکت‌ها نیز به مسیر نزولی وارد می‌شود. این موضوع در معاملات روز گذشته نیز به خوبی مشاهده می‌شد. با افت قیمت‌ها در بازارهای جهانی شاهد ریزش دیگر نمادهای فعال بورس نیز بودیم. به عبارت دیگر نمادهایی که شاید هیچ تاثیری از بازارهای جهانی نمی‌پذیرند، تحت تاثیر جو روانی حاکم بر بورس با ریزش مواجه شدند. از آنجا که نقدینگی جدیدی وارد بازار نشده و اخبار موثر بر روند بازار وجود ندارد، عاملی همچون بازارهای جهانی بر کل بازار سهام تاثیر می‌گذارد. از طرف دیگر فروش‌های اعتباری نیز از دیگر عوامل موثر بر نزولی شدن بازار در روزهای اخیر است. به این شرح که سهامدارانی که از طریق اعتبارات کارگزاری‌ها وارد بازار شده‌اند، ریسک‌پذیری کمتری داشته و در زمان افت قیمت‌ها احساس خطر بیشتری می‌کنند و سرمایه خود را از بازار خارج می‌کنند. در این شرایط معامله‌گران حقوقی تحت تاثیر دو عامل جذابیت قیمت سهم‌ها و حمایت از بازار (به‌عنوان یک رفتار سنتی) در بازار سهام فعال‌تر شده‌اند.

 
>> برآورده نشدن انتظارات از رفع تحریم‌ها
عباس دهقان، مدیر عملیات کارگزاری مهرآفرین: این روزها بورس تهران دچار بی‌واکنشی به موضوعات پیرامون خود در زمینه‌های مختلف مانند قیمت‌های جهانی نفت و کالاهای اساسی و خبرهای پسابرجام شده است. متاسفانه از ماه‌ها قبل، بسیاری از سهامداران با خوش‌بینی مفرط به توافق هسته‌ای وارد بازار شدند و سود‌های کلانی نیز کسب کردند. از طرفی برآورده نشدن انتظارات سهامداران از رفع تحریم‌ها در این بازه زمانی باعث خروج معامله‌گران شده است. این موضوع نشان می‌دهد نگاه کوتاه‌مدت در شرایط کنونی مسلط بر بازار سهام است. این امر در شرایطی رخ می‌دهد که بیشتر کارشناسان بارها اثر عینی رفع تحریم‌ها را در بلند‌مدت ارزیابی کرده‌اند.

از طرف دیگر تداخل این واکنش‌ها با فصل مجامع مزید بر علت روند نزولی بازار شده است. آماری که تا‌کنون از نتایج مجامع حاصل شده، خیلی مطلوب به نظر نمی‌رسد و انتظار می‌رود در تیرماه و با اوج‌گیری فصل مجامع بسیاری از سهامداران با احتیاط بیشتر در بازار رفتار کنند.

این نکته را نیز باید مد نظر داشت که بازار سهام برآیند کلی از وضعیت اقتصادی کشور است. رکود عمیقی که در صنایع مختلف کشور وجود دارد، به‌طور قطع در بازار سهام نیز خودش را نشان می‌دهد. در این شرایط تنها امیدواری به اثرگذاری رفع تحریم‌های هسته‌ای است که تا حصول کامل آن مدت زمان زیادی لازم است. در این بین هر‌چند فعالیت حقوقی‌های بورس تهران بیشتر از معامله‌گران خرد بوده است؛ ولی همچنان در مقایسه با ادوار گذشته این حمایت‌ها چندان زیاد نبوده است. در مجموع معضل نگاه کوتاه‌مدت در میان معامله‌گران، شرایط اقتصادی کل کشور و بی‌واکنشی نسبت به بسیاری از خبرها از عواملی است که باعث شده نماگر بازار سهام در مسیر نزولی قرار بگیرد.
 

>> فصل مجامع عامل ریزش دیروز
حسین ایزدی، مدیرعامل کارگزاری اطمینان سهم: همواره در فصل مجامع به‌طور سنتی شاهد ریزش بازار هستیم. این مساله در کنار شروع ماه رمضان به تشدید کاهش هیجان در بورس منجر می‌شود. ماحصل تداخل این دو عامل ریزش شاخص کل در روزهای اخیر است. بیشتر سهامداران به دلایلی از قبیل تقسیم سود اندک، ترجیح شرکت‌ها به عدم تقسیم سود نقدی (‌برای انباشته کردن سود و در مواردی افزایش سرمایه) و همچنین تاخیر در سود پرداختی شرکت‌ها ترجیح می‌دهند، قبل از برگزاری مجامع از سهم خارج شوند و اقدام به فروش سهام خود ‌کنند. بر همین اساس در روز گذشته شاهد افزایش فشار فروش، کاهش قیمت‌ها و در نهایت افت شاخص کل بورس بودیم.
هر چند در روزهای اخیر شاهد ریزش بازارهای جهانی و کاهش قیمت نفت هستیم اما همان‌طور که رشد این مولفه‌ها در هفته گذشته تاثیری در رشد بورس نداشت، کاهش این مولفه‌ها نیز نمی‌تواند تنها عامل این افت چشمگیر باشد. چرا که در بازار دیروز علاوه بر افت قیمت نمادهای وابسته به بازارهای پایه، شاهد افت قیمت سهام شرکت‌های غیر‌وابسته به بازارهای کالایی بودیم.

در این میان نیز نمی‌توان نقش حقوقی‌های فعال و شرکت‌های سرمایه‌گذاری را نادیده گرفت. این دسته از سهامداران به دلیل کمبود نقدینگی در فصل مجامع، اقدام به فروش سهام می‌کنند تا بتوانند با نقدینگی به دست آمده سهامداران خود را راضی نگه دارند. هر‌چند در این میان قیمت سهام بسیاری از شرکت‌ها، کاهش چشمگیری یافته و ارزندگی آنها نزد این فعالان افزایش یافته و به این ترتیب انگیزه ورود بحث هیجانات بوده است.

 
>> سایه نگاه کوتاه‌مدت بر بازار
محمد علی شیرازی، مدیر عامل سرمایه گذاری اعتلای البرز :در حالی‌که افت بازار جهانی همواره عاملی موثر بر معاملات بورس تهران بوده است، اما ریزش روز گذشته بازار را نمی‌توان درارتباط با این عامل دانست. به نظر می‌رسد سرمایه‌گذارانی که بیشتر با نگاه کوتاه‌مدت به بازار وارد شده‌اند، مایوس از رشد قیمتی وکسب سود راه خروج از معاملات را پیش گرفته‌اند. علاوه بر این، عدم حمایت عوامل بنیادی در شرایط کنونی فشار فروش را افزایش داده است. در این میان، به طور سنتی افت حجم و ارزش معاملات در ماه رمضان نیز بر بازار اثرگذار بوده است. تاثیر ماه رمضان بر بازار سهام کشورهای مسلمان از مواردی است که در بورس‌های این کشورها بررسی شده است (Ramadan effect).

با وجود اثر عوامل مزبور بر بازار سهام ورود و خروج سرمایه‌گذاران در بورس تهران همراه با جریان‌های کلی بازار همراه بوده است. در این میان، عده‌ای در سودای کسب سودهای رویایی و یک‌شبه به بازار وارد شده‌‌اند که با آغاز موج ناامیدی در حال خروج از بازار هستند.معامله‌گران حقوقی بازار نیز با انگیزه‌های متفاوت مانند بازارگردانی سهام، نگاه‌های بلندمدت به سهام و همچنین در جهت کم کردن میانگین قیمت سهام با توجه کمتر نسبت به نوسانات روزانه شاخص نسبت به حقیقی‌ها دست به خرید می‌زنند.

 
 >> سردرگمی در بورس
حسین سلطانی، مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری مهر اقتصاد: نوسانات بازارهای جهانی در ادوار مختلف در بورس تهران، عاملی اثرگذار بوده است. در این راستا هر چند دیروز شاهد کاهش قیمت در بازارهای جهانی نفت و فلزات بودیم، اما همچنان نسبت به 4ماه گذشته که قیمت‌ها در این بازارها به کف قیمتی خود رسیده بودند، وضعیت مناسب‌تری را داریم. به همین دلیل نمی‌توان کاهش نماگر بورس تهران در روز گذشته را صرفا مرتبط با این عامل دانست. رکود اقتصادی موجود در صنایع مختلف کشور، عدم تحلیل در بورس، رشدهای هیجانی گذشته و فقدان خبری مثبت در حوزه اقتصادی از جمله عوامل موثر بر ریزش اخیر بازار سهام است. در همین شرایط سرمایه‌گذاران به خرید اوراق مشارکت رغبت بیشتری دارند که رونق روزهای اخیر این نوع اوراق و همچنین بازار بدهی گواه این امر است. این موضوع در کنار عرضه‌های اولیه‌ای که قرار است در هفته آینده صورت ‌گیرد، به کاهش نقدینگی در بازار سهام منتهی شده است.

 
>> بازار سهام سوار بر موج هیجان
مالک رحمتی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری سبحان:بسیاری بر این باورند که افت هزار واحدی روز گذشته در بورس تهران به دلیل افت قیمت‌ها در بازارهای جهانی اتفاق افتاده است؛ اما باید گفت این موضوع تنها دلیل نزولی شدن بازار نیست؛ چرا‌که این عامل نمی‌تواند بر تمام گروه‌ها تاثیرگذار باشد. باید اذعان کرد قسمتی از افت دیروز قیمت‌ها ارتباط مستقیمی به برگزاری مجامع شرکت‌ها دارد. عاملی که هر ساله بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در همین راستا بیشتر مجامع برگزار شده در هفته‌های اخیر نیز از وضعیت نامناسب بیشتر صنایع حکایت داشتند.

از طرفی در این شرایط نه تنها نقدینگی تازه‌ای وارد بازار سهام نشده، بلکه بیشتر نقدینگی‌ای که در سه ماه پایانی سال نیز وارد بازار شده بود، راه خروج از معاملات را پیش گرفته است. به عبارت دیگر بورس تهران در این شرایط با کمبود نقدینگی شدیدی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. در عین حال برآورده نشدن انتظارات سهامداران از موضوع رفع تحریم‌ها این هیجانات را تشدید کرده و فشار فروش را افزایش داده است.

 
>> بی‌تجربه‌ها عامل افت بازار
مازیار فتحی، تحلیلگر بازار سهام: بسیاری بر این باورند که ریزش قابل توجه روز گذشته شاخص به دلیل افت قیمت‌های جهانی به خصوص در کالاهایی نظیر نفت و مس بوده است. در رد این نظریه می‌توان به بررسی پیشینه روند شاخص بورس تهران و بازارهای جهانی در هفته‌های اخیر اشاره کرد که با رشد قیمت نفت به بالای 50 دلار،نماگر شاخص کل تغییرات محسوسی را به همراه نداشت.از سوی دیگر اگر بخواهیم این عامل را مهم‌ترین‌ مولفه درخصوص ریزش بازار بدانیم، افت در بسیاری از نماد‌های غیر‌مرتبط بازار جهانی (مانند نمادهای گروه بانک و بیمه) هیچ توجیهی ندارد.

درخصوص عملکرد روز گذشته بازار بزرگ‌ترین‌ عامل ریزش را می‌توان حضور سهامداران غیر‌حرفه‌ای دانست که عمدتا در ماه‌های بهمن و اسفند سال قبل و در قیمت‌های بالا و با دید کوتاه‌مدت وارد بازار شده‌اند. این سهامداران که در آن زمان با قیمت‌های بالا اقدام به خرید سهام کرده‌اند،‌ در شرایط کنونی و همزمان با روند فرسایشی اقدام به خروج ازبازار کرده و فشار فروش را افزایش داده‌اند. از سوی دیگر شواهد و قرائن از رفتار این معامله‌گران حاکی از آن است که نگاه تکنیکالی بر رفتار‌های مبتنی‌بر تحلیل غالب شده و این موضوع یعنی شکست سطح حمایتی از عوامل مهم ریزش هزار واحدی شاخص بوده است.

موضوع قابل توجه دیگر نحوه رفتار بازیگران حقوقی است که در هفته‌های اخیر با تغییر مالکیت به نفع آنها همراه بوده است. بسیاری رفتار این روزهای این معامله‌گران را در نقش حمایتی می‌دانند اما به نظر می‌رسد عمده تقاضای معامله‌گران حقوقی به دلیل ارزندگی قیمت سهم‌ها صورت گرفته است.

به نظر می‌رسد بورس تهران در شرایط کنونی روند غیر منطقی را طی می‌کند که عمدتا بر نگاه کوتاه مدت عده‌ای از سهامداران خرد استوار است. به‌طور کلی اگر بازار بتواند در هفته جاری حمایت شود و شاخص بار دیگر به سطوح قبل بازگردد، می‌تواند آغاز‌گر یک روند منطقی در آینده باشد.

 
>> انتظار برای فروکش کردن هیجانات
احسان رضاپور، کارشناس بازار سهام: در شرایطی که بهانه‌ای برای رشد قیمت سهام مشاهده نمی‌شود، بازیگران بازار خروج از بازار را به باقی ماندن در سهام ترجیح داده‌اند. افزایش نرخ در بازارهای جهانی تا حدود زیادی با رشد قیمت سهام در ماه‌های اخیر پیش خور شده بود در شرایط برگشت قیمت جهانی افت قیمت سهام نیز طبیعی است. در این شرایط، هراس از افت بیشتر قیمت کالاهای جهانی و همچنین قیمت سهام در بورس تهران باعث تشدید فشار فروش شده است. در مواجهه با مجامع نیز سرمایه‌گذاران خروج از بازار را به سهامداری و شرکت در مجامع ترجیح داده‌اند. در این میان، انتظار حمایت عوامل بنیادی از قیمت سهام در ماه‌های اخیر وجود داشت که منعکس نشدن این موضوع در واقعیت ناامیدی فعالان بازار را به دنبال داشت.

با وجود این عوامل به نظر می‌رسد نگاه کوتاه‌مدتی حاکم بر سهام را می‌توان به‌عنوان عامل اصلی ریزش قیمت سهام به حساب آورد. در این خصوص، در زمان رشد قیمت سهام کارشناسان به لزوم سرمایه‌گذاری با افق‌های بلند‌مدت و میان‌مدت اشاره داشتند؛ در حالی که در شرایط کنونی با کمترین شوک منفی ریزش دسته جمعی سهام را شاهد هستیم. بر این اساس، می‌توان به رفتارهای هیجانی سهامداران اشاره کرد. این رفتارها همان‌طور که در مسیر صعودی وجود داشت در شرایط کنونی نیز محسوس است. در این میان، حقوقی‌های بازار به‌طور کلی با دید سرمایه‌گذاری در بازه زمانی طولانی‌تر اقدام به خرید سهام می‌کنند. علاوه بر جذابیت قیمتی، خرید به منظور حمایت از سهام نیز موضوع دیگری است که موجب افزایش مشارکت این دسته در سمت خرید شده است.

 
>> بی‌توجهی به تحلیل در معاملات سهام
صمدی‌نژاد، کارشناس بازار سهام: وضعیت معاملات در هفته‌های گذشته چندان مناسب نبود. بر همین اساس انتظار افت قیمت سهام وجود داشت. در این میان، حمایت‌های صوری از شاخص عاملی بود که مانع از انعکاس واقعیت شده بود. علاوه بر این، وضعیت کنونی نامناسب لیدر پیشین بازار (خودرو) عامل دیگری اثر‌گذاری بر جو کلی بازار است. گرچه بازارهای جهانی با افت قیمت مواجه شده‌اند، اما اثر این عامل در ریزش بازار دیروز زیاد ملموس نبود. افت دسته جمعی قیمت سهام نشانه‌ای از بی‌توجهی به متغیرهای بنیادی و تمرکز بر جو عمومی بازار است. معامله‌گران ما در مواجهه با زمان ورود و خروج در معاملات سهام با مشکل مواجه هستند.

مقدار تحلیل اطلاعاتی معامله‌گران از شرکت‌ها بسیار اندک است و تلاشی نیز از سوی فعالان بازار در جهت افزایش اطلاعات به ندرت دیده می‌شود. در این شرایط، جو عمومی عامل اثرگذار بر جهت‌گیری معامله‌گران بوده است. این رفتار حتی در میان حقوقی‌های بازار نیز مشاهده می‌شود. در این شرایط، با افزایش تقاضا از سوی گروه‌های معاملاتی که بیشتر آنها معامله‌گران بر خط هستند، قیمت سهام به سمت حباب پیش می‌رود. این معامله‌گران جوزده در قله قیمتی به سهام وارد شده و با شروع نزول سهام زیان‌های زیادی را متقبل می‌شوند. با افت قیمت‌ها در شرایط کنونی فعالیت حقوقی‌ها به منظور حمایت از سهم افزایش یافته است و این موضوع بر مشارکت ناشی از جذابیت قیمت سهام در شرایط کنونی چیره است.

 
>> سه‌گانه افت دیروز بورس
حسام حسینی، کارشناس بازار سهام: روز گذشته شاهد ریزش بیش از یک هزار واحدی شاخص کل بورس تهران بودیم. ریزش دیروز نماگر بازار سهام را می‌توان تحت‌تاثیر سه عامل دانست. یکی از مهم‌ترین‌ عوامل موثر بر این افت، ریزش قیمت‌ها در بازارهای جهانی بود. بر همین اساس روز گذشته شاخص سهامی که ارتباط بالایی با بازارهای جهانی دارد با افت قابل‌توجهی روبه‌رو‌ شد و به دنبال آن سهام دیگر گروه‌ها نیز تحت‌تاثیر این ریزش قرار گرفت. دومین عاملی که در روزهای اخیر تاثیر زیادی بر بازار سهام گذاشته است، عدم برآورده شدن انتظارات سهامداران درخصوص کاهش نرخ سود بانکی بوده است. عدم برآورده شدن انتظارات خوش‌بینانه پس از اجرایی شدن برجام را نیز می‌توان دلیل دیگر نزولی شدن بورس تهران در روز گذشته دانست. بیشترین خروج نقدینگی این روزهای بازار به بخش اعتبارات باز‌می‌گردد. از آنجا که ریسک استفاده از این اهرم‌های مالی بسیار زیاد است، در چنین زمان‌هایی ریزش‌ها تشدید می‌شود. در عین حال دیروز 24 میلیارد تومان تغییر مالکیت حقیقی به حقوقی داشتیم که نمی‌توان آن را به حمایت از بازار نسبت داد بلکه باید گفت تجربه تاریخی نشان می‌دهد در روزهایی که با افت بالایی مواجه می‌شویم، جذابیت خرید برای حقوقی‌ها افزایش پیدا می‌کند.

 
>> چندگانه افت بازار
مهدی فرازمند، مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری امین آفاق: در ریزش اخیر بازار سهام نمی‌توان تنها یک عامل را تاثیرگذار دانست‌. در واقع عوامل چندگانه‌ای در این افت موثر بوده که در این راستا عدم برآورد انتظارات سرمایه‌گذاران، بیشترین تاثیر منفی را در بازار ایجاد کرده که این موضوع نیز از چند عامل مهم نشأت گرفته است:
1- رکود حاکم بر کل اقتصاد کشور و بازارهای مالی
2- جذابیت بازار‌های رقیب
3- آغاز فصل مجامع
4- نبود خبری مثبت و اتفاقی بنیادی در بنگاه‌های اقتصادی

در حال حاضر وضعیت رکودی بر کل اقتصاد کشور حاکم است و گزارش‌های شرکت‌های فعال در بازار نیز نشان از عدم تقسیم سود مناسب و مطلوب در مجامع دارد که به این ترتیب نه تنها این شرکت‌ها سودهای بالایی در مجامع خود تقسیم نخواهند کرد بلکه با توجه به کمبود نقدینگی،DPS آنها نسبت به سال‌های گذشته نیز کمتر خواهد بود که این مساله در کنار جذابیت بازارهای رقیب به خروج نقدینگی به آن بازارها منتهی شده است.

در این شرایط بازار برای حرکت نیاز به نقدینگی دارد که در این میان نبود اخبار مثبت و تغییر بنیادی خاصی در بنگاه‌های اقتصادی بعد از رفع تحریم‌ها‌، مزید بر علت شده و به افت بیشتر بورس دامن زده است.به هر ترتیب انتظار می‌رود بازار در روزهای آتی روندی مثبتی را دنبال کند، اما برای تداوم این روند و ثبات بازار سرمایه یا باید خبری مثبت یا تغییری بنیادی در شرکت‌های فعال در بازار رخ دهد که در صورت تحقق آنها می‌توان به آینده بورس تهران امیدوار بود.//دنیای اقتصاد