>>ارزش معاملات به کمترین مقدار خود پس از برجام رسید

>>>از تاوان حمایت توخالی از سهام تا پیامد‌های توقف بزرگان بانکی// 3 شهریور95

شاخص کل بورس تهران روز گذشته با افت بیش از 122 واحدی (معادل 16/ 0 درصد) بار دیگر سطح 78 هزار را ترک کرد. در این میان افت شدید ارزش معاملات نگرانی‌ها درخصوص تشدید فضای رکودی معاملات بازار سهام را بیش از پیش افزایش داده است. روز گذشته ارزش معاملات بدون در نظر گرفتن معاملات بلوکی حدود 100 میلیارد تومان بود، این در حالی است که این نماگر پیش از این در ابتدای دی ماه (پس از اجرایی شدن برجام)سال گذشته در چنین محدوده‌هایی قرار داشت.
 

شاخص کل بورس تهران در سه‌ماه پایانی سال گذشته رشد بیش از 30 درصدی را به ثبت رساند. شروع روند صعودی حرکت شاخص از اوایل دی سال گذشته و با رشد تدریجی ارزش معاملات آغاز شد. پس از آن چاشنی هیجان به معاملات سهام اضافه شد و صف‌های میلیونی برای سهام شکل گرفت. در این میان نمادهای خودرویی بیشترین بهره را از این رشدهای هیجانی بردند. پس از آن اما سهام اکثر شرکت‌ها با ضعف عوامل بنیادی به دنبال تخلیه رشدهای اضافی که در مدت زمان اندکی کسب کرده بودند،‌ در روند نزولی قرار گرفتند. پس از آن مطابق با انتظارات ارزش معاملات در بورس تهران در فصل بهار به شدت کاهش یافت و در ماه پایانی این فصل رکود نسبی (در مقایسه با روزهای اوج بازار در زمستان قبل) اما نه به شدت پاییز سال قبل را تجربه کرد. از ابتدای تابستان به تدریج رشد سهام کالایی مهم‌ترین اهرم رشد شاخص شد. این روند تا پایان تیر و تراکم مجامع سالانه شرکت‌ها ادامه یافت. از ابتدای مرداد شاهد حرکت‌های نسبتا مثبتی در بازار بودیم. در ابتدای مرداد ماه حمایت حقوقی‌ها رشد محدودی را برای سهام به دنبال داشت. پس از آن با انتشار اخباری مبنی بر تغییر کادر مدیریتی سازمان بورس به‌طور محسوسی حمایت حقوقی‌ها افزایش یافت. با اینکه این معامله‌گران دلیل خریدهای خود را نگاه مثبت به روند قیمت سهام ابراز می‌کردند، اما تغییر محسوسی در عوامل بنیادی برای شرکت‌ها به چشم نمی‌خورد. این خریدهای بی‌محابا باعث شد که تا حدودی حضور حقیقی‌ها به منظور جا نماندن از توده‌ صعودی بازار در سمت خرید سهام پررنگ شود.

با این حال رشد قیمت‌ها در بورس تهران دوامی نیاورد. «دنیای اقتصاد» در این دوره به احتمال پایان زودهنگام روند صعودی شاخص و تشدید روند رکودی با افزایش بی‌اعتمادی فعالان به بازار اشاره کرده بود. همان‌طور که پیش از این اشاره شد، یکی از اصلی‌ترین منشأ این بی‌اعتمادی تحرکات عجیب حقوقی‌ها در سمت خرید سهام بود. پس از توقف شاخص بازار سهام از رشدهای بی‌وقفه در 17 روز معاملاتی متوالی (از 23 تیر تا 17 مرداد) حمایت‌های حقوقی‌ها برای کاهش هراس بازار از شروع یک فاز رکودی بی‌نتیجه ماند. گرچه حمایت حقوقی‌ها آغازگر رشد 7/ 6 درصدی شاخص تا 17 مرداد شد، اما این روند نتوانست ادامه پیدا کند. به عبارت دیگر پس از آنکه تلاش این معامله‌گران از سهام بازار برای ایجاد یک کف قیمتی ناکام ماند، تلاش‌های آنها با شدت بیشتری به سمت شاخص کشیده شد.
در حالی‌که تمامی فعالان بازار نسبت به این حمایت‌ها اعتراض داشتند، به نظر می‌رسد دغدغه این گروه از معامله‌گران حفظ سطح شاخص به منظور مناسب جلوه دادن وضعیت بازار در انظار عمومی بود. غافل از این موضوع که چنین فضای حمایتی، با توجه به روند تاریخی بازار در سال‌های گذشته بیشتر فضای ترس از تشدید رکود را میان معامله‌گران ایجاد می‌کند. در این شرایط خریداران با فرورفتن به فاز احتیاط فعالیت خود را به شدت در بازار کاهش داده و از سوی دیگر سهامداران به دنبال فرار از فضای رکودی خواهند بود. به این ترتیب نه تنها چنین حمایت‌هایی برای بازار مفید نیست بلکه بر شدت فضای رکودی در بازار می‌افزاید.

 
پررنگ شدن نشانه‌های رکودی
هفته گذشته «دنیای اقتصاد» به نشانه‌هایی از تشدید رکود معاملاتی سهام اشاره کرده بود. افت ارزش معاملات از هفته گذشته کاملا محسوس بود. در این میان معاملات بلوکی سهام سایپا در حالت عادی معاملات (جابه‌جا‌یی سهام میان سهامداران عمده) باعث شد که این نشانه‌ها چندان به چشم نیاید. در شرایط کنونی شاهد ریزش شدید ارزش معاملات سهام هستیم. شاید بتوان گفت بورس تهران در پاییز سال گذشته و پیش از آغاز رشدهای افسار گسیخته قیمت سهام با یکی از عمیق‌ترین رکودهای خود مواجه بود. میانگین ارزش معاملات در فصل پاییز حدود 68 میلیارد تومان بود (بدون احتساب معاملات بلوکی). بر این اساس ریزش این‌ چنینی ارزش معاملات می‌تواند به نگرانی‌ها درخصوص تشدید فضای رکودی معاملات دامن بزند. با وجود اینکه بارها کارشناسان نسبت به حمایت‌های بی‌منطق حقوقی‌ها از سهام هشدار داده بودند، اما گوش این معامله‌گران بدهکار نیست. با وجود اینکه در شرایط کنونی شاهد اثر سوء‌حمایت‌های ناکام روزها و هفته‌های اخیر هستیم، اما روز گذشته بار دیگر برای تعدیل افت شاخص شاهد رشدهای عجیب قیمتی برخی از نمادهای بزرگ مانند «اخابر» و «همراه» با حمایت پررنگ حقوقی‌ها در لحظات پایانی معاملات بودیم. کارشناسان پیش از این نیاز به یک محرک بنیادی را برای رونق پایدار در بازار لازم عنوان کرده بودند. در حالی‌که امیدواری به انعکاس رشد قیمت در بازارهای کالایی به بورس تهران وجود داشت، اما به نظر می‌رسد همچنان عوامل بنیادی سدی در برابر رشدهای پایدار شاخص بازارهای کالایی باشد.

 
ناکامی کالایی‌ها در مواجهه با سقف‌های قیمتی
پس از رشدهای قیمتی در بازارهای کالایی در پایان هفته گذشته این امیدواری به وجود آمد که این رشدها در هفته جدید این بازار ادامه یابد. به این ترتیب اثر مثبت این عامل را می‌توان در معاملات سهام بورس تهران مشاهده کرد. در این خصوص قیمت هر بشکه نفت برنت در پایان هفته گذشته به بیش از 50 دلار رسید، قیمت هر تن روی در بازار جهانی نیز به بیش از 2300 دلار رسید. قیمت هر تن مس نیز با رشد در سطح بیش از 4800 دلار قرار گرفت.
از روز دوشنبه هفته جاری با شروع بازار جهانی شاهد افت قیمت در بازارهای کالایی از سطوح حساس قیمتی مذکور بودیم. در این خصوص قیمت هر بشکه نفت برنت دیروز در ساعت 16، 7/ 48 دلار بود. نفت در هفته گذشته با چشم‌انداز توافق میان تولیدکنندگان بزرگ مانند روسیه و عربستان برای فریز سطح تولیدات بر مسیر صعودی قرار گرفت. در حالی‌که کارشناسان بازار جهانی احتمال رسیدن به توافق را میان تولیدکنندگان با توجه به اختلافات موجود و همچنین تلاش کشورمان برای بازپس گرفتن سهم پیش از تحریم‌ها در صادرات نفت نیز مانعی در برابر رسیدن این توافق بود. علاوه بر این کاهش ذخایر نفتی آمریکا نیز به رشد قیمت نفت کمک کرد. در روزهای اخیر به نظر می‌رسد بار دیگر توجه به عوامل بنیادی عامل فشار بر قیمت نفت است (افزایش عرضه نفت).

قیمت روی نیز که در ماه‌های اخیر برای چندمین بار متوالی به بیش از 2300 دلار رسیده بود، بار دیگر به کمتر از سطح مقاومتی نزول یافت. مس نیز با عقب‌نشینی به سطح 4700 دلار به ازای هر تن نزدیک شد. قیمت مس در ماه‌های اخیر در بازه 4600 تا 5000 دلار به ازای هر تن نوساناتی را به ثبت رسانده است. با این حال در پایداری در سطح 5000 دلار ناکام بوده است. به این ترتیب رشدهای مس و نزدیک شدن به این سطح معمولا در ادامه افت قیمت را به همراه داشته است. در شرایطی که صنایع داخلی با وجود خوش‌بینی به آینده همچنان با رکود نسبی روبه‌رو‌ هستند، امید به رشد پایدار قیمت در بازار جهانی بود که ضعف بازار کالایی نیز نتوانست حمایت حقوقی‌ها را توجیه کند. برای رونق پایدار بازار باید در انتظار حضور یک محرک واقعی در سودآوری صنایع بود. بارها در بازارهای سهام دنیا و همچنین در بورس تهران مشاهده شده، در صورتی‌که بدون توجیه عوامل بنیادی قیمت سهام به بهانه‌ای در مسیر صعودی قرار گیرد و کارشناسان نتوانند این رشدها را براساس این عوامل واقعی توجیه کنند، به احتمال زیاد باید در انتظار ریزش قیمت سهام بود.
 

>>>پیامد‌های توقف بزرگان بانکی
حدود 26 روز کاری از توقف نماد‌های بانکی می‌گذرد اما همچنان ابهامات زیادی درخصوص زمان برگزاری مجامع فصلی این شرکت‌ها وجود دارد. در چندماه اخیر، بانک مرکزی با ابلاغ دستورالعملی به بانک‌ها، خبر از تغییر ساختار صورت‌های مالی بانک‌ها بر اساس استاندارد‌های گزارشگری مالی بین‌المللی داد. بررسی‌ها نشان می‌دهد تصمیم بانک مرکزی و عدم توانایی بانک‌ها در این زمینه، منجر به توقف 10 نماد بانکی شده است که تنها سه نماد «وتجارت»، «وبصادر» و «وبملت» بیش از نیمی از ارزش بازار این صنعت بزرگ را شامل می‌شوند. پیگیری‌های انجام شده در این زمینه حاکی از آن است که بازگشایی این نماد‌ها کماکان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. به‌زعم کارشناسان، پیامدهای توقف طولانی‌مدت نماد‌ها بسیار زیاد است که از آن جمله می‌توان به بلوکه‌شدن سرمایه سهامداران در این نماد‌ها اشاره کرد. همچنین این موضوع تا حد زیادی اعتماد سهامداران را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و بر ریسک بازار تا حد زیادی می‌افزاید.

 
نیمی از بانک‌ها در توقف
به‌رغم سپری‌شدن روزهای داغ برگزاری مجامع شرکت‌ها در تیرماه و بازگشایی اکثر نماد‌ها، همچنان بانک‌های بزرگی چون ملت، صادرات و تجارت در شرایط پر ابهامی درخصوص برگزاری مجامع قرار دارند. این نمادها که از واپسین روزهای تیر تا‌کنون دور از تابلوی معاملات هستند شرایطی را رقم زده‌اند تا سرمایه‌های مردم در بانک‌ها همچنان قفل‌شده و خرید و فروش سهام در این شرکت‌ها امکان‌پذیر نباشد. آمارها حاکی از آن است که از میان 20 بانک و موسسه اعتباری فعال در بازار سهام، در حال حاضر 10نماد بانکی متوقف است. سه بانک ملت، تجارت و صادرات که در مجموع بیش از 50درصد از ارزش بازار این صنعت را در اختیار دارند از مهم‌ترین‌ سهم‌هایی هستند که توقف طولانی مدت آنها حواشی بسیاری تاکنون داشته است.

 
صورت‌های مالی مورد درخواست بانک مرکزی چگونه است؟
موضوع تنظیم صورت‌های مالی بانک‌ها بر اساس استاندارد‌های گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRS)، از سال گذشته از سوی بانک مرکزی به تمامی بانک‌ها ابلاغ شد. هدف این استانداردها، تهیه صورت‌های مالی شرکت‌های سهامی در قالب یک استاندارد جهانی است. بانک مرکزی بر این اعتقاد است که با توجه به لغو تحریم‌ها و حضور گسترده‌تر بانک‌ها در مجامع بین‌المللی، تطبیق صورت‌های مالی در شبکه بانکی با استانداردهای بین‌المللی جزو الزامات اولیه بانک‌ها به‌شمار رفته و برای شفاف‌سازی صورت‌های مالی آنها و همچنین تسهیل امور برای برقراری ارتباط با بانک‌های خارجی و همچنین ایجاد روابط کارگزاری گسترده ضروری است.

با الزامی شدن این استاندارد برای بانک‌ها، فصل مجامع امسال به روزهایی پرتلاطم برای شبکه بانکی تبدیل شد و مجامع بسیاری از بانک‌ها به‌دلیل عدم‌تطبیق صورت‌های مالی با استانداردهای(IFRS) با تنفس همراه و متوقف شدند. یکی از اصلی‌ترین اشکالات وارده، افزوده شدن دو صورت مالی جدید به مجموعه صورت‌های مالی قبلی است که پیش‌ازاین در استانداردهای داخلی نیامده است. در عین‌حال بانک مرکزی معتقد است این صورت‌های جدید، لازمه مدل کسب‌وکار بانکداری بدون ربا در کشور است که ارائه آن به شفافیت اطلاعاتی کمک شایانی می‌کند و مانع انتقال ثروت بین سهامداران و سپرده‌گذاران بانکی می‌شود.

 
کش و قوس‌های بازگشایی نمادهای بانکی
همان‌طور که در توضیحات فوق گفته شد، مهم‌ترین‌ نماد‌های بانکی از حدود26 روز کاری گذشته تا‌کنون متوقف هستند. بانک‌های صادرات، ملت، تجارت، سینا، دی، گردشگری، نور، خاورمیانه از جمله بانک‌هایی هستند که با وجود اینکه سهم زیادی از ارزش بازار صنعت بانکداری را به خود اختصاص داده‌اند، در شرایط بلاتکلیف به‌سر می‌برند. در این بین بانک ملت با اعلام زمان اجرای سه مجمع سالانه، فوق‌العاده و عادی این نهاد در دو زمان متفاوت، همچنان در برگزاری مجمع نافرجام مانده است. این بانک تاکنون آماده‌نشدن صورت‌های مالی بر اساس استانداردهای حسابرسی بین‌المللی را مهم‌ترین‌ دلیل تنفس هرباره مجمع اعلام می‌کند. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» در چند هفته اخیر و درخصوص زمان بازگشایی این شرکت‌ها حاکی از اختلاف‌نظر میان سازمان بورس، بانک مرکزی و سازمان حسابرسی است. سیدمحمد علیزاده، مدیر نظارت بر ناشران اوراق بهادار سازمان بورس مشکل عمده را توانایی بانک‌ها برای تطبیق با فرم جدید انتشار صورت‌های مالی می‌داند و می‌گوید: یکی از مشکلات سازمان درخصوص برگزاری مجامع شرکت‌ها وجود نهاد‌های ناظر دیگر به جز بورس، در این شرکت‌‌ها است.
هر ساله همزمان با برگزاری مجامع بورسی در صنایعی مانند بیمه و بانک این مشکلات مشاهده می‌شود، طی هفته‌های اخیر جلسات متعددی با نهاد‌های مربوطه برگزار شد. سازمان بورس تاکید بسیاری بر بازگشایی هرچه زودتر این نماد‌ها دارد، اما متاسفانه اختلاف‌نظر‌ها میان بانک مرکزی و سازمان حسابرسی تا‌کنون این جلسات را بی‌نتیجه گذاشته است. مدیر نظارت بر ناشران اوراق بهادار سازمان بورس در ادامه بیان می‌کند: طی آخرین جلسه برگزار شده، ساز‌مان بورس سه پیشنهاد را به بانک مرکزی ارائه داده است تا هر‌چه زودتر توقف این نماد‌ها به پایان برسد. یکی از پیشنهاد‌ها درخصوص شفاف‌سازی موقتی شرکت‌ها و بازگشایی آن‌هاست. در این صورت بانک‌ها باید تا زمان تعیین شده نسبت به شفاف‌سازی اقدام کرده و نماد‌ها بازگشایی شود. وی در پایان می‌گوید: یکی از دغدغه‌های اصلی این روزهای نهادناظر بازار توقف این نماد‌هاست و ما امیدواریم در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با برگزاری جلسات متعدد نسبت به بازگشایی این نماد‌ها اقدام کنیم.

 
سهامداران، متضررهای اصلی توقف‌های طولانی مدت
در همین زمینه علی اسلامی‌بیدگلی، رئیس هیات‌مدیره شرکت سرمایه‌گذاری آرمان‌آتی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» دلیل اصلی توقف‌های طولانی‌مدت را تعدد نهاد‌های ناظر در برخی شرکت‌ها می‌داند و می‌گوید: توقف نمادها همواره در بازار سرمایه کشور با اعتراض فعالان همراه بوده است زيرا حبس نقدينگي در دوره‌های مختلف مشکلات زیادی را برای سهامداران اين نمادهاي متوقف ایجاد مي‌كند. به نظر می‌رسد در این زمینه سازمان باید با نهاد‌های ناظر دیگر به تعامل برسد. بانک مرکزی به‌عنوان نهاد ناظر اصلی بانک‌ها طی مدت اخیر با تغییر قوانین، شرایط را برای بانک‌ها طوری رقم زده است که برگزاری مجامع آنها تحت‌الشعاع قرار گرفته و توقف‌های کم‌سابقه‌ای را رقم زده است.
وی در ادامه و درخصوص تهدید‌های پیش‌روی بازار با توقف‌های طولانی‌مدت می‌گوید: طبعا بیشترین آسیب در این بین به سهامداران می‌رسد. سهامدارانی که مدت زیادی است سرمایه آنها به‌صورت انجماد شده در بازار مانده است و هیچ‌گونه تصمیمی نیز در این زمینه اتخاذ نمی‌شود. اسلامی بیدگلی همچنین می‌گوید: زمانی که توقف نماد‌ها طولانی‌تر می‌شود سطح اعتماد سهامداران به‌خصوص بازیگران حقیقی کاسته و در نتیجه آن بازار با افزایش ریسک قابل توجهی مواجه می‌شود.

از سوی دیگر در شرایطی که بازار با روند صعودی همراه نباشد و رفتاری کم و بیش نزولی را طی کند، توقف نماد‌ها باعث می‌شود که در هنگام بازگشایی یک انتظار نزول و رسیدن به سطح قیمت دیگر نماد‌ها میان سهامداران ایجاد شود. به‌عنوان مثال در سال 93 که شاخص بازار سهام روند نزولی را طی می‌کرد، با بازگشایی نماد‌های پالایشگاهی، این صنعت به‌طور میانگین با افت 60 درصدی همراه بود و بازگشایی این نماد‌ها در شرایطی صورت گرفت که شاخص، افت 20 درصد را به ثبت رسانده بود.
همچنین از سوی دیگر این نگرانی از سمت بانک مرکزی وجود دارد که با توقف طولانی‌مدت نماد‌ها، سود‌سازی بانک‌ها به خطر بیفتد. در این صورت فروشنده‌های این سهم‌ها بیشتر شده و این موضوع می‌تواند به نزول قیمت این سهم‌ها منجر شود. وی در پایان گفت: بنظر می‌رسد بهترین تصمیمی که در این شرایط می‌توان اتخاذ کرد تعامل بانک مرکزی با بانک‌ها است. پتانسیل کنونی بانک‌ها در حد ارائه گزارش‌های بین‌المللی نیست و فشار بیش از حد بر بانک‌ها تنها زمان توقف بیشتری را برای آنها به همراه دارد.//دنیای اقتصاد