>>تحلیل "فارن افرز" از استراتژی جدید عمان در قبال ایران و عربستان

>>>چرا عمان به ائتلاف نظامی مبارزه با تروریسم عربستان پیوست؟ // 23 بهمن95

استراتژی جدید عمان در قبال ایران و عربستان
 از پیشخوان رسانه ها - گزارش‌های اخیر مبنی بر اینکه عمان برای مبارزه با گروه‌های تروریستی ازجمله داعش به ائتلاف به رهبری عربستان سعودی پیوسته است، بسیاری را شگفت زده کرد. در منطقه به شدت قطبی شده خلیج‌فارس، روابط عمان و عربستان به دلیل تداوم اتحاد مسقط با تهران و خودداری از شرکت در ترتیبات و تلاش‌های امنیتی خلیج‌فارس، تنش‌زا بوده است.
 

به گزارش فارن افرز، تصمیم مسقط مبنی بر پیوستن به ائتلاف نظامی اسلامی برای مبارزه با تروریسم(IMAFT) به‌عنوان نشانه‌ای تلقی شد که عمان آماده است به لحاظ سیاسی، نظامی و اقتصادی به سمت همسایه غربی خود بچرخد.

این اقدام عمان همچنین به این مساله اشاره داشت که عربستان سعودی دست بالا را در منطقه دارد. اما در واقعیت، این اقدام نشان‌دهنده چرخش در سیاست‌گذاری عمان نیست، بلکه در حقیقت ادامه استراتژی این کشور مبنی بر ایجاد توازن بین عربستان سعودی و ایران است. ائتلاف نظامی اسلامی برای مبارزه با تروریسم در دسامبر 2015 به رهبری عربستان سعودی ایجاد شد.

این اتحاد از 40‌کشور مسلمان تشکیل شده است، اما دو کشور شیعه منطقه یعنی ایران و عراق به دلیل آنچه که عربستان دخالت ایران در امور کشورهای عربی می‌نامد، از این ائتلاف کنار گذاشته شده‌اند. هنگامی که ایجاد چنین ائتلافی برای نخستین‌بار اعلام شد، عمان از پیوستن به آن خودداری کرد تا بتواند سیاست خارجی مستقل خود را حفظ کند و رابطه موجود با ایران را برهم نزند. اما تغییر موضع اخیر مسقط درمورد ائتلاف نظامی اسلامی برای مبارزه با تروریسم، می‌تواند از سرخوردگی فزاینده عمان در برابر تهران ناشی شده باشد. عمان انتظار داشت پس از توافق هسته‌ای 2015 و ادغام مجدد ایران در نظام بین‌الملل از منافع اقتصادی بیشتری برخوردار شود. اما ازسرگیری فعالیت اقتصادی با کسب و کارهای عمانی کند بود، زیرا ایران انجام فعالیت اقتصادی با شرکای دارای تکنولوژی پیشرفته مانند اتحادیه اروپا را در اولویت قرار داد. این کشور سلطنتی تصور می‌کرد ایران به عمد برخی از پروژه‌های مشترک، ازجمله خط لوله گاز ایران-عمان را به کندی پیش‌ می‌برد. در سال 2013، ایران و عمان تفاهم‌نامه‌ای را امضا کردند که بر مبنای آن عمان می‌توانست از سال 2015، معادل 28 میلیون متر مکعب گاز از ایران وارد کند. اما مسیر این خط لوله در سال 2016 تغییر کرد و تاریخ بهره‌برداری از آن تا سال 2017 به تعویق افتاد.

با این وجود، روابط عمان با ایران دیرینه و بادوام است. مسقط از کمک ایران در پایان دادن به یک شورش عمده در دهه 1970 منتفع شده است و امروزه، برای ایران یک شریک اصلی سیاسی و اقتصادی محسوب می‌شود. از سال 2012 تا 2013 تجارت دوجانبه عمان و ایران تقریبا 70 درصد رشد کرد و به 873 میلیون دلار رسید. تا پایان سال 2015، این رقم از مرز یک میلیارد دلار گذشت. عمان همچنین از سرمایه‌گذاری مستقیم ایران در یک مجتمع بیمارستانی و یک کارخانه نانوتکنولوژی استقبال کرده است. این دو پروژه ابزاری برای متنوع‌سازی اقتصاد عمان و کاهش وابستگی آن به نفت هستند.

این رابطه آن‌قدر مهم و قابل‌توجه است که زمانی که درپی هجوم به سفارت عربستان در تهران، عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی شورای همکاری‌ خلیج‌فارس روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع کردند یا کاهش دادند، عمان تنها به سرزنش اکتفا کرد. یک ماه پس از واقعه سفارت عربستان، يوسف بن علوی وزیر خارجه عمان، به تهران سفر کرد تا درمورد تقویت روابط با ایران گفت‌وگو کند و در مارس 2016، شرکت ایران‌خودرو ایجاد سرمایه‌گذاری مشترک 200 میلیون دلاری برای تولید خودرو در عمان را اعلام کرد.

مطمئنا مسقط و تهران اختلافات خودشان را دارند، ازجمله اختلاف درمورد نقش قدرت‌های خارجی در منطقه. در شرایطی که تهران مخالف حضور و مشارکت غربی‌هاست، مسقط مانند همپیمانان خود در شورای همکاری خلیج‌فارس، برای کمک‌های امنیتی به قدرت‌های خارجی وابسته است. اما به‌رغم شایعاتی مبنی بر خروج عمان از شورای همکاری خلیج‌فارس، این کشور قصد ندارد از متحدانش جدا شود. شورای همکاری خلیج‌فارس بازار اصلی کالاهای عمانی محسوب می‌شود.

تا سال 2010، سهم کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی عمان حدود 25‌درصد بود و اگر بخش نفت و گاز در نظر گرفته نشود، این رقم به 50 درصد می‌رسد. عمان کشوری نسبتا کوچک و حاشیه‌ای در این بلوک است و نسبت به همسایگان خود از منابع محدودتری برخوردار است. بنابراین عمان روی روابط دوستانه با همسایگان نزدیک خود حساب باز کرده است به همین دلیل سلطان قابوس‌بن‌سعید پس از استقلال در سال 1976، با همه کشورهای حوزه خلیج‌فارس ازجمله ایران و عراق در مورد مسائل امنیتی منطقه گفت‌وگو کرد. عمان نمی‌خواهد و نمی‌تواند از شورای همکاری خلیج‌فارس جدا شود.

عمان به لطف سیاست خارجی مستقل و بی‌طرفانه خود، اغلب نقش میانجی را ایفا می‌کند. در دوران جنگ تحمیلی ایران و عراق، عمان تنها کشور عربی حوزه خلیج‌فارس بود که روابط خود را با ایران حفظ و سرانجام به میانجی‌گری برای آتش‌بس کمک کرد. در سال‌های 2010 و 2011 عمان برای آزادی سه آمریکایی دستگیر شده در ایران، مذاکره کرد و در سال 2012 میزبان اولین مذاکرات سطح بالا بین ایران و آمریکا بود که درنهایت به مذاکرات و توافق هسته‌ای در سال 2015 منجر شد.

همچنین، عمان روابط کاری خود را با همه طرف‌های درگیر در سوریه حفظ کرده و میزبان مذاکرات بین دولت یمن که مورد حمایت عربستان است و حوثی‌ها بوده است. درحقیقت عمان همواره ترجیح داده به‌جای مخاطره‌جویی، خودنمایی یا اقدامات تحریک‌آمیز، اختلافات را از طریق مشارکت حل‌وفصل کند و اکنون این استراتژی روابط با عربستان و ایران را تعیین می‌کند.//دنیای اقتصاد- رفیعه هراتی