ابهام‌زدایی ظریف از «پروتکل الحاقی» >>> تاسیسات نظامی از نظارت مبراست؟  / 29 اردیبهشت 94  

گفت‌وگوهای هسته‌ای میان ایران و اعضای گروه 1+5 به‌ویژه آمریکا با جدیت در حال پیگیری است اما موانعی که بر سر راه مذاکرات قدعلم کرده‌اند، رسیدن به توافق را در موعد مقرر با اما و اگر و دشواری مواجه کرده‌ است. تا امروز ظرفیت غنی‌سازی و سانتریفیوژهای فعال ایران پس از توافق جامع، رآکتور آب سنگین اراک، تاسیسات فردو و نطنز، نظام بازرسی از تاسیسات هسته‌ای ایران، تحقیق و توسعه، سرنوشت تحریم‌های ایران و... جزو مهم‌ترین موارد اختلافی ایران و گروه 1+5 برای رسیدن به توافق جامع بوده‌اند اما این روزها معضلی تحت عنوان« بازدید از مراکز نظامی ایران» دوطرف را با اختلافاتی جدی روبه‌رو کرده است.

اين همه در شرايطي است که آمریکایی‌ها مدعی هستند چون یکی از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل که در سال ۲۰۱۰ به تصویب رسید، ایران را از دنبال کردن هر نوع برنامه موشک‌های بالستیک منع کرده، بنابراین ضروری است در توافق جامع که قرار است همه تحریم‌ها و قطعنامه‌ها علیه ایران لغو شود، نسبت به این درخواست قطعنامه تصمیم‌‌گیری شود. این در شرایطی است که تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران با تاکید بر اینکه برنامه موشکی ایران یک برنامه دفاعی است و هیچ ارتباطی به برنامه هسته‌ای ندارد، می‌‌گوید موضوعیتی برای طرح در مذاکرات هسته‌ای ندارد. در همین رابطه روز گذشته محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه بار دیگر به‌طور شفاف موضع ایران را اعلام کرد و گفت: «پروتکل الحاقی به هیچ‌وجه اجازه دسترسی بدون روند و بدون دلیل به ساختارهای کشورها را فراهم نمی‌کند بلکه چارچوبی قاعده‌مند را ایجاد می‌کند که هم اکنون در 124 کشور در حال اجرا است.» ظریف در نشست خبری مشترک با «پیتر سیارتو»، وزیر امور خارجه مجارستان با بیان اینکه ایران از ابتدا اعلام کرده که براساس مقررات حقوق بین‌الملل آماده شفاف‌سازی در حوزه فعالیت هسته‌ای خود است، گفت: «این روزها بحث‌های مربوط به دسترسی و نظارت به‌صورت هیجانی از سوی برخی مقامات غربی برای آرام کردن برخی گروه‌های فشار مطرح می‌شود و طبیعتا از سوی مسوولان ایرانی هم پاسخ مناسب را دریافت کرده‌اند.» به گفته وزیر امور خارجه ایران، مقررات موجود، مانع از سوءاستفاده از این‌گونه دسترسی‌ها است، ضمن اینکه اینها بازرسی نیست بلکه دسترسی است که براساس چارچوب مشخص و مدیریت شده است. او افزود باید هدف از نظارت‌ها این باشد که اطمینان حاصل شود برنامه هسته‌ای اعضا کاملا صلح‌آمیز است و الزامی ندارد دستیابی به چنین نتیجه‌ای نیازمند نقض حاکمیت و مقررات و موازین امنیتی و صنعتی کشورها باشد. ظریف تاکید کرد: «ما هم بارها گفته‌ایم که همکاری ما با جامعه بین‌المللی در چارچوب مسائل کشور و در چارچوب امنیت ملی کشور است و ما فراتر از آن اجازه دخالت در کشورمان را نخواهیم داد.» محمدجواد ظریف در واکنش به تغییر مواضع مقامات آمریکایی در طول مذاکرات تاکید کرد: ایران از ابتدا اصرار داشته که هیچ زیاده خواهی و هیچ تلاشی برای تحمیل را نخواهد پذیرفت. وزیر خارجه ایران تاکید کرد زیاده‌طلبی تنها باعث طولانی شدن مذاکرات می‌شود و هیچ نتیجه‌ای برای طرفی که زیاده طلبی می‌کند، نخواهد داشت. همچنین پیشتر بهروز کمالوندی، معاون و سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفته بود هیچ ماده‌ای در این پروتکل که صراحتا دسترسی به سایت‌های نظامی را تجویز کرده باشد وجود ندارد و چنانچه آژانس بنا به دلایلی که دارد، بخواهد به سایت‌های غیرهسته‌ای دسترسی داشته باشد این دلایل و مستندات را باید با کشورهای عضو در میان بگذارد تا راه‌حلی برای آن پیدا شود. البته اختلافات ایران و آمریکا بر سر نظارت بر توان دفاعی - موشکی ایران، پیش از این بروز یافته بود و این اختلاف منجر به تمدید ۷ ماه و ۷ روزه مذاکرات شد. این اختلافات در مسقط عمان به اوج خود رسید و مجادله لفظی وزرای خارجه ایران و آمریکا را در پی داشت. در تمام طول مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5 از زمانی که ظریف مسوولیت هدایت تیم مذاکره را بر عهده داشته است، شاید یک بار در مذاکره با طرف‌های مقابل از کوره در رفته و صدای خود را بلند کرد و آن در مسقط و به دلیل اصرار همتای آمریکایی‌اش برای نظارت بر توان موشکی ایران بوده ‌است.

تاسیسات نظامی از نظارت مبراست

از سوی دیگر حمید بعیدی‌نژاد، رئیس تیم کارشناسی مذاکره‌کننده ایران نیز در صفحه اینستاگرام خود نوشت که تاسیسات نظامی کشور که با مواد هسته‌ای سروکار ندارد، از پذیرش هرگونه نظارت هسته‌ای مبراست و در واقع برای تامین هدف مدنظر آژانس، نیازی به بازرسی از تاسیسات نظامی و دفاعی نیست. بعیدی‌نژاد تاکید کرد: «هیچ نماینده‌اي از ایران رضایت نمی‌دهد دشمن بتواند با به‌دست آوردن امکان نفوذ به تاسیسات نظامی و دفاعی کشور زمینه‌های تهدید امنیت ملی را فراهم کند.» او افزود: پذیرش بازرسی از تاسیسات دفاعی، بی‌شک موضوعی است که ایران در شرایط حساس فعلی با آن موافقت نخواهد کرد. وی همچنین درباره شرایط بازدید آژانس از تاسیسات غیرهسته‌ای یک کشور توضیح داد: «تنها بهانه‌ای که می‌تواند نسبت به فعالیت یک تاسیسات غیرهسته‌ای از جمله تاسیسات نظامی مطرح شود، سر وکار پیداکردن آن تاسیسات با مواد هسته‌ای و با فعالیت‌های مخفی مانند غنی‌سازی یا ساخت سانتریفیوژ از یک طرف و اعلام نشدن آن تاسیسات از سوی کشور است. تا زمانی که تاسیسات غیرهسته‌ای شامل تاسیسات نظامی در کشور با مواد هسته‌ای سر وکار پیدا نکند، که در واقع هم همین‌گونه است، این تاسیسات از پذیرش هرگونه نظارت هسته‌ای مبرا هستند.» بعیدی‌نژاد افزود: در چنین شرایطی باید روشن شود که آژانس به هیچ‌وجه نمی‌تواند درخواستی برای بازرسی از تاسیسات نظامی مطرح کند و چنین درخواستی به هیچ‌وجه در چارچوب وظایف آژانس انرژی اتمی قرار نمی‌گیرد.

در عین حال رئیس تیم کارشناسی مذاکره‌کننده ایران تاکید کرد: هرگونه دسترسی به مراکز حساس غیرهسته‌ای شامل تاسیسات نظامی اگر بخواهد انجام شود هم باید از طریق اعمال روش‌هایی که به آن سازوکار «دسترسی مدیریت شده» می‌گویند، صورت گیرد. او افزود: «در این شرایط، کشور می‌تواند به هنگام اعطای دسترسی به آژانس، تمامی تجهیزات لازم و نواحی و فعالیت‌های غیرمرتبط را از چشم اعضای آژانس بپوشاند و به این وسیله امکان افشای اطلاعات محرمانه خود را به کمترین حد و به صفر برساند.» به گفته بعیدی‌نژاد «در صورتی که آژانس و کشور نتوانند در‌‌ همان مرحله اول مشکل مطرح شده را حل کنند، ‌‌نهایت چیزی که آژانس باید بتواند از کشور درخواست کند دسترسی به محل خاصی از تاسیسات غیرهسته‌ای شامل تاسیسات نظامی است که هدف عمده آن ‌هم انجام نمونه‌برداری محیطی برای اثبات وجود برنامه هسته‌ای در آن تاسیسات است. هدف نمونه‌برداری محیطی، نمونه برداشتن از هوا، خاک و آب در ناحیه‌ای از آن تاسیسات غیرهسته‌ای شامل تاسیسات نظامی است.»

بنابراین در صورتی که هم ایران با بازدید بازرسان از تاسیسات نظامی ایران موافقت کند به این شکل یعنی از طریق نمونه‌برداری محیطی از اطراف تاسیسات هسته‌ای است.

نظارت بر همه تاسیسات نظامی و غیرنظامی

همزمان با اظهارات مقامات ایرانی مبنی بر آنکه اجازه دسترسی به تاسیسات غیرهسته‌ای و نظامی ایران را بر اساس پذیرش پروتکل الحاقی نخواهند داد، لیندسی گراهام، سناتور جمهوری‌خواه آمریکایی در سرمقاله روزنامه «وال استریت ژورنال» خواستار «نظارت بر همه تاسیسات نظامی و غیرنظامی ایران» همیشه و در همه جا شد. به گزارش «ایرنا»، این سناتور جمهوری‌خواه گفت که ایران باید در مورد مسائل باقی‌مانده مورد نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌ویژه موضوعات مرتبط با ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای این کشور توضیح دهد. او در ادامه گفت البته خواسته نظارت بر تاسیسات نظامی ایران بارها و به شدت از سوی جمهوری اسلامی ایران با مخالفت مواجه شده است زیرا مقامات تهران می‌گویند: این امر خارج از قواعد و اصول پروتکل الحاقی است.
//دنیای اقتصاد