>>> همه چیز درباره اوراق اختیار فروش تبعی یا بیمه سهام؛ نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی در بورس چگونه است؟ مزیت اوراق اختیار فروش تبعی در بورس چیست؟ +اصطلاحات مرتبط

 
مقالات آموزشی بورس - اوراق اختیار فروش تبعی (یا در اصطلاح عامیانه بیمه سهام توسط سهامدار عمده) نوعی از اوراق بهادار است که در بازار سرمایه ایران و بسیاری دیگر از کشورها معامله می‌شود و به نوعی با بیمه سهام توسط سهامدار عمده، ضمن ایجاد حس اطمینان برای سرمایه گذاران فعلی وجذب خریدار جدید، با حفظ ارزش سهام منجر به کاهش ریسک سرمایه گذاری در سهم نیز می شود. اوراق اختیار فروش تبعی تنها در زمان سررسید خود قابلیت اعمال شدن دارند. بعد از آن دیگر نمیتوان از آن‌ها استفاده کرد. در این مطلب با نحوه اعمال و فعا‌‌ل سازی اوراق اختیار فروش تبعی آشنا خواهیم شد با وب سایت بورس نگار همراه باشید

>>> منظور از اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟
ویژگی اوراق اختیار فروش تبعی آن است که شما با در اختیار داشتن آن، این حق را دارید که در تاریخی مشخص، مقداری معین از دارایی خود در یک سهم خاص را با قیمتی که از پیش تعیین شده به فروش رسانید.
در واقع با خرید این اوراق شما این امکان را خواهید داشت که اگر قیمت سهم پایه موردنظرتان از قیمتی که در این اوراق تحت عنوان «قیمت اعمال» مشخص شده کمتر شده بود، با اعمال این اوراق، سهم خود را با قیمتی بیشتر (که همان قیمتی است که در این برگه تبعی مشخص شده) به فروش رسانید.
از این طریق ریسک خود را مدیریت کرده و آن را کاهش دهید. جزئیات مربوط به قیمت اعمال و تاریخ سررسید هر کدام از اوراق اختیار فروش تبعی‌ در اطلاعیه عرضه آن اوراق مشخص می‌شود.

 
 
>>> نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی در بورس چگونه است؟
اولین نکته‌ برای اعمال این نوع از اوراق آن است که از سررسید آن آگاه باشید. زیرا اوراق اختیار فروش تبعی تنها در زمان سررسید خود قابلیت اعمال شدن دارند و بعد از آن دیگر نمی‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.
شما به عنوان مشتری کارگزاری برای اعمال اوراق‌ اختیار فروش تبعی‌ خود کافی است تا در زمان سر‌رسید اوراق به سامانه معاملاتی  مراجعه و درخواست خود را تا قبل از ساعت ۱۴ ظهر روز کاری سررسید ثبت کنید.
توجه داشته باشید که پس از ثبت درخواست اعمال اوراق اختیار فروش تبعی، امکان لغو، حذف و ویرایش آن تا ساعت ۱۴ روز سررسید وجود دارد.
شما پس از درخواست اعمال، تنها امکان تغییر نحوه تسویه اوراق تبعی خود را خواهید داشت.

 
 
>>> تسویه اوراق اختیار فروش تبعی به چه روش‌هایی انجام می‌شود؟
دارندگان اوراق تبعی می‌توانند دو نوع تسويه را برای بخشی از دارایی خود در اوراق تبعی انتخاب کنند:
 1. تسويه «فیزیکی»
 2. تسويه «اول نقدی بعد فیزیکی»
 به عنوان مثال اگر فردی ۱۰٬۰۰۰ ورقه تبعی در اختيار داشته باشد، می‌تواند تعداد ۵٬۰۰۰ برگه از دارایی خود را به شكل «فیزیكی» و تعداد ۵٬۰۰۰ برگه را به شكل «اول نقدی بعد فیزیکی» درخواست اعمال کند.
علاوه بر امكان وارد کردن تعداد درخواست برای هر دو نوع تسويه، دو گزينه با عنوان اعمال حداکثری فیزیکی و اعمال حداکثری اول نقدی بعد فیزیکی برای دارندگان این اوراق نیز زير وجود دارد.
با انتخاب اعمال حداکثری فیزیکی تمامی اوراق تبعی معتبر شخص دارنده به شكل فیزیکی تسويه خواهد شد.
با انتخاب اعمال حداکثری اول نقدی بعد فیزیکی، تمامی اوراق تبعی معتبر شخص دارنده در صورت امكان تسويه نقدی به شكل نقدی و در غير اين صورت به شكل فیزیکی تسويه خواهد شد.
کاربران امكان انتخاب فقط يكی از دو گزينه بالا را داشته و با انتخاب آن، امكان ورود تعداد درخواست در هر دو نوع تسويه غير فعال خواهد شد. تسویه نقدی اوراق اختیار فروش تبعی تنها با توافق مشتری و عرضه‌کننده امكان‌پذير است.

 
>>> تسویه نقدی
به بیان ساده در این نوع از تسویه اوراق اختیار فروش تبعی، در سر‌رسید ما‌به‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهام پایه در صورتی که قیمت سهم کمتر از قیمت اعمال باشد، به صورت نقدی و از سوی عرضه کننده به دارنده اوراق‌ پرداخت می‌شود.در واقع در تسویه نقدی اوراق اختیار فروش تبعی‌، تفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم در روز سر‌رسید به مشتری پرداخت شده و سهام پایه در پرتفوی مشتری باقی می‌ماند.همان‌طورکه می‌ دانید، این نوع تسویه به صورت اول نقدی بعد فیزیکی ذکر شده است. با انتخاب این حالت، ابتدا تسویه شما در صورت موافقت عرضه‌کننده اوراق اختیار فروش تبعی به صورت نقدی و در غیر این صورت توسط عرضه‌کننده اوراق اختیار فروش تبعی به صورت تسویه فیزیکی اقدام خواهد شد.تسویه نقدی فقط در صورت پایین‌تر بودن قیمت پایانی سهم اصلی از قیمت اعمال اوراق فروش در سررسید امکان‌پذیر خواهد بود.

 
>>> تسویه فیزیکی
در این نوع از تسویه اوراق اختیار فروش تبعی، عرضه‌کننده اوراق موظف است تا سهام پایه فرد را با قیمت توافق‌شده در قرارداد عرضه اوراق‌ اختیار فروش تبعی‌، از دارنده آن خریداری کند.به بیان ساده‌تر در تسویه فیزیکی اوراق‌ اختیار فروش تبعی‌، سهام پایه فرد به قیمت اعمال اوراق از دارنده آن خریداری می‌شود و وجه مورد نظر به او پرداخت می‌شود و در نتیجه دارایی سهام پایه مشتری در آن سهم از پرتفوی او برداشته می‌شود.در تسویه فیزیکی اوراق اختیار فروش به قیمت سهام پایه و قیمت اعمال اوراق توجه کافی داشته باشید. به این دلیل که اگر قیمت سهم بالاتر از قیمت اعمال باشد، همچنان امکان اعمال اوراق اختیار فروش در تسویه فیزیکی وجود دارد.

 
>>> تسویه ترکیبی
در این نوع تسویه مشتری می‌تواند هر دو نوع تسویه ممکن را برای بخشی از دارایی خود در اوراق تبعی انتخاب نماید.
به عنوان مثال مشتری می‌تواند مشخص کند که چه مقدار از دارایی به صورت فیزیکی تسویه شود و چه مقدار نیز اول به صورت تسویه نقدی و بعد به صورت فیزیکی اعمال شود.

چند نکته مهم درباره اعمال اوراق اختیار فروش تبعی:

1)  مبلغ حاصل از تسویه اوراق اختیار فروش تبعی به مانده حساب شما در سامانه‌های آنلاین اضافه می‌گردد.

2)  در صفحه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی در پنل کاربری‌تان در کارگزاری، تنها لیست اوراقی را مشاهده می‌کنید که در همان کارگزاری خرید کرده‌اید.

3)  نحوه تسویه اوراق اختیار فروش تبعی‌ توسط عرضه‌کننده آن تعیین می‌شود. بنابراین اگر در صفحه اعمال این اوراق در سامانه معاملاتی آنلاین کارگزاری امکان انتخاب یک نوع از دو حالت تسویه اوراق‌ اختیار فروش تبعی‌ (تسویه نقدی و تسویه فیزیکی) وجود داشت، به این معنا است که آن اوراق‌ تنها قابلیت تسویه به همان روش را دارند.

4)  در هنگام اعمال اوراق اختیار فروش تبعی کارمزد معامله انجام شده به این ترتیب دریافت خواهد شد: تسویه فیزیکی ۰.۵۵ درصد (۰.۰۵ کارمزد اعمال و ۰.۵ مالیات) و تسویه نقدی ۰.۰۵ درصد ( کارمزد اعمال).

 
نکاتی مهم در خصوص اوراق اختیار فروش تبعی:
    این مدل از اوراق اختیار سهام، تنها برای بیمه کردن سهام است و بدون داشتن سهم مورد نظر، خرید آن نه تنها هیچ منفعتی برای شما نخواهد داشت بلکه با حذف از پرتفوی شما زیان نیز خواهد کرد.
    اوراق اختیار فروش تبعی را می بایست متناسب با تعداد سهام پایه پرتفوی خود خریداری کنید. در صورتیکه خرید بیش از آن مقدار، مازاد آن حذف خواهد شد.
    امکان انجام معامله خرید و فروش به جهت نوسانگیری برای اوراق اختیار فروش تبعی وجود ندارد. فقط یکبار خرید و یک بار هم در روز اعمال امکان معامله شدن دارند.
    اوراق اختیار فروش تبعی تنها در روز مشخص شده تاریخ اعمال قابل استفاده هستند و پس از آن، ارزشی ندارند.
    درخواست اعمال اوراق اختیار، قابلیت حذف یا ویرایش را ندارد.

نکاتی دیگر از اختیار فروش تبعی

خریدار این اوراق در زمان خرید، حتما باید مالک سهم پایه اوراق اختیار تبعی باشد. در غیر این صورت، این اوراق فاقد اعتبار بوده و وجه پرداخت شده بابت خرید آن‌ها از بین می‌رود.
خریدار اوراق اختیار فروش تبعی نباید بیشتر از تعداد دارایی پایه‌ای که دارد از این اوراق خریداری کند. در غیر این صورت، وجه پرداخت شده بابت اوراق مازاد، از بین می‌رود.
درواقع، پایان هر روز معاملاتی، مجموع تعداد اوراق‌ اختیار فروش تبعی تحت مالکیت هر خریدار، حداکثر باید به تعداد کل دارایی پایه متعلق به وی باشد. اوراق‌ اختیار فروش تبعی مازاد در پایان روز، فاقد اعتبار است.
در این صورت وجه پرداخت شده برای خرید آن از بین می‌رود. هر کد معاملاتی حداکثر به تعداد اعلام شده در اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی، مجاز به خرید این اوراق بوده و اوراق اختیار فروش مازاد، فاقد اعتبار بوده و وجه پرداخت شده برای خرید آن از بین می‌رود.
امکان فروش اوراق اختیار فروش تبعی قبل از تاریخ سر‌رسید وجود ندارد. در واقع این اوراق‌ معاملات ثانویه ندارند و در تاریخ اعمال تسویه می‌شوند.
در صورتی که قیمت پایانی سهم پایه در روز اعمال بزرگتر یا مساوی قیمت اعمال باشد، اوراق اختیار فروش تبعی قابل اعمال نیست. چرا که سهامدار می‌تواند سهم خود را در بازار و به قیمتی بیشتر از قیمت اعمال، بفروشد.
اوراق اختیار فروش تبعی پس از تاریخ اعمال، ارزشی نخواهند داشت.در صورت احراز شرایط، دارنده اختیار فروش تبعی باید برای استفاده از آن، از طریق کارگزار نسبت به اعمال اختیار فروش تبعی خود اقدام نماید.

اگر قیمت سهم در تاریخ اعمال کمتر از قیمت اعمال شود، پس از درخواست دارنده این اوراق‌، فروشنده به یکی از دو روش زیر به تعهدات خود عمل می‌کند:

1)  انتقال سهم به قیمت اعمال، از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به عرضه کننده اوراق

2)  پرداخت مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم پایه به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به صورت نقدی یا از طریق واگذاری سهم پایه از عرضه کننده به دارنده اوراق‌.

 شرکت های فعال در این بازار، با هدف کاهش ریسک سرمایه گذاری و پایین آوردن نوسانات شدید قیمتی سهام خود، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می کنند و این موضوع می تواند اثرگذاری مناسبی بر روی اعتماد سرمایه گذاران داشته باشد. بنابراین، افراد ریسک گریز با استفاده از این فرآیند می توانند سهام در اختیار خود را بیمه کنند...
 

در واقع اوراق اختیار فروش تبعی که به سهامدار فروخته شده این امکان را به مالک آن می دهد که در تاریخی مشخص شده، سهام خود را با قیمتی از پیش توافق شده به فروش برساند.
در واقع، شرکتها اوراقی را به فروش می رسانند که این اوراق باعث ایجاد یک کف قیمتی برای سهم شما شده و تضمین می کنند که در صورت ریزش قیمتی، خسارت شما را جبران خواهد شد. به علت شباهت این موضوع با بیمه کردن، اصطلاحا آن را تحت عنوان بیمه سهام می شناسیم.

بطورمثال، سهام یکی از شرکتها، پس از افت 50 درصدی، قیمتش به 500 تومان رسیده و شرکت مذکور برای جلوگیری از افت بیشتر، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می کند.
و براساس این اوراق، شرکت متعهد می شود که شش ماه بعد، سهام در اختیار سرمایه گذاران را با قیمت 800 تومان در تاریخ سررسید خریداری کند
درصورتیکه در روز اعمال، قیمت سهم پایین تر از 800 تومان بود (بطورمثال 700تومان) دارنده اوراق میتواند با ثبت درخواست نسبت به اعمال اوراق اقدام و 100 تومان مابه التفاوت را از سهامدار عمده دریافت نماید.

برخی اصطلاحات در رابطه با اوراق اختیار فروش تبعی:

سهم پایه
اوراق اختیار فروش تبعی بر پایه این سهم، مشخص و تنظیم می شود.

قیمت اعمال
همان قیمتی که شرکت عرضه کننده، متعهد شده در تاریخ مورد نظر، با سهامدار تسویه کند و در اطلاعیه آن درج میشود.
به عنوان مثال، وقتی که قیمت سهام 500 تومان است و شرکت مذکور متعهد می شود در یک تاریخ مشخص، سهام را با قیمت 700 تومان خریداری کند، این قیمت 700 تومان را اصطلاحا «قیمت اعمال» می نامند.

تاریخ اعمال
تاریخی که برای انجام تسویه قیمت اعمال، توافق و مشخص شده است.

دوره معاملاتی
بازه زمانی بین روز اول و روز آخر معاملاتی مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی را دوره معاملاتی می نامند.

سقف خرید
هر شخص مجاز به خرید تعداد محدودی اوراق اختیار می باشد که با سقف خرید مشخص می گردد. به عنوان مثال، در اطلاعیه مربوط به این اوراق، گفته می شود که سقف خرید برای هر کد معاملاتی، 100,000 سهم است. بنابراین اگر کسی 500,000 سهم را خریداری کرده باشد، فقط می تواند 20 درصد این تعداد را بیمه کند.

کل حجم عرضه
تمام اوراقی که در دوره معاملاتی عرضه می شوند را کل حجم عرضه می نامند. لازم به ذکر است که معمولا تعداد اوراق اختیار فروش تبعی که توسط شرکت منتشر می شود، از حجم تقاضا کمتر است و به سرعت به فروش می رسد.

حداقل حجم عرضه روزانه
عرضه کننده مکلف است که هر روز تعدادی اوراق عرضه کند که با «حداقل حجم عرضه» مشخص می شود.

قیمت عرضه اوراق تبعی
بر مبنای فرمول های خاصی، قیمت اوراقی که روزانه در بازار فروخته می شود، مشخص می گردد.