سهم‌ایران از‌صادرات و واردات‌جهانی‌خودرو و قطعات چقدر است؟ ... / 18 خرداد 94

گزارشی که اخیرا وزارت صنعت، معدن و تجارت در مورد روند واردات خودرو و قطعات در 10 کشور اول جهان و ایران از سال 2010 تا 2014 منتشر کرده حکایت از آن دارد که ایران در هر دو حوزه فاصله‌ای فاحش با بازارهای بزرگ دنیا دارد و سهمش زیر یک درصد است.بر این اساس، در حوزه واردات خودرو و قطعات، ایران رده 75 را به خود اختصاص داده و در حوزه صادرات خودرو و قطعات نیز نتوانسته به جایگاهی بهتر از هشتاد و هشتم دنیا دست پیدا کند. این آمارها نشان می‌دهد صنایع خودرو و قطعه ایران هنوز نتوانسته خود را به جایگاه قابل‌قبولی در دنیا برساند و ایران نیز با توجه به رده هفتاد و پنجمش در دنیا، در مقایسه با کشورهایی مانند آمریکا، آلمان و چین، چندان حرفی برای گفتن ندارد، حال آنکه حجم واردات خودرو و قطعه هم، بسیار کمتر از بازارهای بزرگ جهان است.

ایران، هفتاد وپنجمین واردکننده خودرو و قطعات

اما نگاهی به جزئیات آمار صادرات و واردات خودرو و قطعات به کشورهای مختلف دنیا بیندازیم و ابتدا از حوزه واردات شروع کنیم.طبق گزارش‌های موجود، بازار خودرو ایران با سهمی زیر یک درصدی از واردات جهانی خودرو و قطعه، در رده هفتاد و پنجم دنیا قرار دارد، به نحوی که در سال 2010 میلادی، سهم این بازار دو دهم درصد و ارزش آن نیز دو و نیم میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که طی سال 2011، سهم بازار ایران از واردات خودرو و قطعات، ثابت مانده، اما ارزش آن به 9/ 2 میلیارد دلار افزایش یافته است. در سال 2012 میلادی نیز اگرچه سهم دو دهم درصدی بازار ایران از واردات خودرو و قطعات ثابت مانده، اما ارزش آن افت را به خود دیده و به 4/ 2 میلیارد دلار نزول کرده است.آمارهای سال 2013 نیز نشان می‌دهند ارزش واردات خودرو و قطعات به ایران، افتی فاحش را تجربه کرده و به یک و نیم میلیارد دلار رسیده تا سهم آن از بازار جهانی، به یک دهم درصد کاهش یابد.در بین دیگر کشورها اما ایالات‌متحده آمریکا با 1/ 186 میلیارد دلار، بزرگ‌ترین بازار واردکننده خودرو و قطعات در دنیا به شمار می‌رود و سهم آن در این حوزه طی سال 2010 میلادی، 4/ 17 درصد بوده است. آمریکایی‌ها همچنین طی سال‌های 2011 ، 2012 و 2013 به ترتیب سهمی 4/ 16، 9/ 18 و 9/ 18 درصدی از واردات خودرو و قطعات داشته‌اند. پس از آمریکا، کشورهای آلمان، چین، کانادا، انگلستان، فرانسه، بلژیک، روسیه، ایتالیا و مکزیک رده‌های دوم تا دهم را در واردات قطعه و خودرو به خود اختصاص داده‌اند.در این بین، سهم آلمانی‌ها طی سال‌های 2010، 2011، 2012 و 2013 به ترتیب 4/ 7، 8/ 7، 1/ 7 و 2/ 7 درصد و ارزش واردات آنها نیز به ترتیب 3/ 79، 3/ 98، 9/ 91 و 1/ 97 میلیارد دلار بوده است. چینی‌ها نیز در سال‌های 2010، 2011، 2012 و 2013 سهمی به ترتیب 6/ 4، 2/ 5، 5/ 5 و 5/ 5 درصدی از واردات خودرو و قطعات داشته‌اند. ارزش خودروها و قطعاتی که به بازار چین وارد شده‌اند نیز در سال‌های 2012،2011،2010 و 2013 به ترتیب 5/ 49، 4/ 65، 6/ 70 و 1/ 74 میلیارد دلار برآورد می‌شود.این آمارها نشان می‌دهند کشورهایی مانند آمریکا، آلمان و ژاپن با وجود داشتن بزرگ‌ترین و معتبرترین خودروسازان جهان، باز هم درهای خود را به روی سایر خودروسازهای دنیا باز گذاشته و از رقابت استقبال می‌کنند.

افت واردات خودرو

اگرچه در سال گذشته رکورد واردات خودرو به کشور شکسته و حدود 105 هزار انواع خودروهای خارجی راهی ایران شد، اما آمارهای امسال از افت شدید واردات حکایت دارند. بنابر آخرین آمار، واردات خودرو به کشور طی دو ماه ابتدایی امسال و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، افتی 66 درصدی داشته، به‌نحوی که از 12 هزار و 767 دستگاه به 4231 دستگاه رسیده است. به اعتقاد کارشناسان، مصوبه سال گذشته وزارت صنعت اصلی‌ترین دلیل این افت به شمار می‌رود؛ زیرا این مصوبه عملا دست واردکنندگان متفرقه را بسته و به بسیاری از آنها اجازه نمی‌دهد برای وارد کردن محصولات موردنظر خود به کشور، ثبت سفارش کنند. کارشناسان بر این باورند که تا پیش از مصوبه وزارت صنعت، سهم متفرقه‌ها از واردات خودرو حدود 80 درصد بوده و حالا با توجه به محدود شدن آنها، ورود خودروهای خارجی به کشور در حال تجربه افتی شدید است.هرچند وزارت صنعت سعی کرد ورود خودروهای خارجی به کشور را ساماندهی و خدمات پس از فروش آنها را به نوعی تضمین کند، اما ظاهرا هنوز بازار وارداتی‌ها سامانی پیدا نکرده است. به گفته کارشناسان، ظاهرا هنوز ارتباط مناسبی میان واردکنندگان رسمی و غیر‌رسمی شکل نگرفته و از همین رو کمتر کسی برای ثبت‌سفارش خودروهای خارجی اقدام می‌کند. به‌عبارت بهتر، از آنجاکه بسیاری از واردکنندگان غیر‌رسمی هنوز نتوانسته‌اند مقدمات ثبت‌سفارش را فراهم کنند، ورود خودروهای خارجی به کشور عملا محدود شده است. کارشناسان بر این باورند که ورود خودروهای خارجی به بازار ایران می‌تواند به ایجاد رقابت در این بازار و ارتقای سطح کیفی خودروهای داخلی بینجامد؛ این در شرایطی است که طبعا اگر روند واردات به همین شکل ادامه یابد، با افت شدید ورود خودروهای خارجی به کشور روبه‌رو خواهیم شد و با این حساب از رشد رقابت در بازار خودرو کشور خبری نخواهد بود. کارشناسان البته موافق خروج ارز از کشور در شرایط فعلی نیز نیستند، اما در عین حال معتقدند که محدود و ممنوع کردن واردات خودرو نیز عوارض منفی به دنبال دارد و باید میان این دو موضوع، یک ارتباط منطقی پیدا کرد.

صادرات خودرو و قطعات ایرانی

به سراغ آمار صادرات خودرو و قطعات برویم و ببینیم آنجا چه خبر است و ایران و سایر کشورهای جهان چه کارنامه‌ای را در این حوزه از خود به جا گذاشته‌اند.بنابر گزارش‌های موجود، خودروسازان و قطعه سازان ایرانی به هیج وجه اوضاع خوبی در صادرات ندارند و رده هشتاد و هشتمی آنها خود گویای این واقعیت است. بر این اساس، در سال 2010 میلادی، سهم ایرانی‌ها از صادرات خودرو و قطعات تنها یک دهم درصد و ارزش آن نیز فقط 600میلیون‌دلار بوده است. اوضاع خودروسازان و قطعه سازان ایرانی در سال‌های بعد وخیم‌تر هم شده، چه آنکه ارزش صادرات آنها در سال 2012، معادل 400میلیون دلار و در 2012 نیز 100میلیون دلار برآورد شده است. در سال 2013 نیز سهم ایران از صادرات خودرو و قطعات صفر اعلام شده و این نشان می‌دهد در این سال، صنایع خودرو و قطعه کشور تقریبا صادراتی نداشته‌اند.اما در بین دیگر کشورها، آلمان غول صادرات خودرو و قطعه به حساب می‌آید، به نحوی که در سال 2010 ارزش صادرات آن در حوزه موردنظر، 2/ 203 میلیارد دلار و سهم آن نیز 7/ 18 درصد بوده است. در سال‌های 2011 ، 2012 و 2013 نیز آلمانی‌ها به ترتیب سهمی 4/ 19، 2/ 18 و 2/ 18 درصدی از صادرات خودرو و قطعه داشته‌اند. ارزش قطعات و خودروهایی که آلمانی‌ها صادر کرده‌اند، در سال 2010، بالغ‌بر 247 میلیارد دلار، در سال 2012 بیش از 235 میلیارد دلار و در سال 2013 نیز 8/ 243 میلیارد دلار برآورد شده است.پس از آلمان اما این ژاپن است که توانسته دومین کشور بزرگ صادرکننده خودرو و قطعات لقب بگیرد. بر این اساس، خودروسازان و قطعه سازان ژاپنی، در سال 2010 میلادی رقمی معادل 8/ 146 میلیارد دلار، در سال 2011، بیش از 148 میلیارد دلار، در سال 2012 بالغ‌بر 5/ 162 میلیارد دلار و سال 2013 هم 5/ 148 میلیارد دلار صادرات داشته‌اند. همچنین سهم ژاپنی‌ها از صادرات خودرو و قطعه طی سال‌های 2010 تا 2013، به ترتیب 5/ 13، 6/ 11، 6/ 12 و 1/ 11 درصد بوده است. پس از ژاپنی‌ها اما این آمریکایی‌ها هستند که رده سوم بزرگ‌ترین صادرکننده خودرو و قطعات را به خود اختصاص داده‌اند. بر این اساس، سهم آمریکایی‌ها از صادرات خودرو و قطعات، در سال 2010، 1/ 9، در سال 2011، 4/ 9، در سال 2012، 3/ 10 و در سال 2013 نیز 10 درصد برآورد شده است. همچنین ارزش صادرات خودرو و قطعات از آمریکا طی سال‌های 2010 ، 2011 ، 2012 و 2013، به ترتیب 99، 7/ 119، 9/ 132 و 6/ 133 میلیارد دلار بوده است.طبق آمار، کره جنوبی، مکزیک، کانادا، چین، انگلستان، اسپانیا و بلژیک نیز کشورهایی هستند که توانسته‌اند رده‌های چهارم و تا دهم جدول بزرگ‌ترین صادرکنندگان خودرو و قطعات دنیا را به خود اختصاص دهند.

چرایی افت صادرات

اینکه خودروسازی ایران نتوانسته آمار قابل قبولی را در صادرات داشته باشد، دلایل مختلفی دارد، اما به اعتقاد کارشناسان،ریشه اصلی این مشکل را باید در مساله «کیفیت پایین» و «قیمت بالا» جست‌وجو کرد. هم‌اکنون در بازارهای صادراتی دنیا رقابتی سخت و نفسگیر میان خودروسازان جهان وجود دارد و هر یک از آنها تلاش می‌کنند با افزایش کیفیت و کاستن از قیمت‌ها (تا حد امکان)، توان رقابتی خود را بالا برده و جای پایشان در بازارهای صادراتی را محکم‌تر کنند. در واقع این یعنی، رفتار کردن به میل و خواسته مشتریان خارجی و احترام گذاشتن به سلایق آنها، چه آنکه شرط اول در پایداری بازارهای صادراتی، جلب رضایت مشتریان و افزایش یا حداقل ثبات این رضایتمندی است. این در حالی است که خودروسازان ایرانی هنوز دل مشتریان داخلی را نیز به دست نیاورده‌اند و طبیعی است که محصولات آنها در خارج از کشور نیز خریدار و خواهان چندانی نداشته باشد.کارشناسان بر این باورند میان تولید و صادرات، ارتباط مستقیمی وجود دارد، چه آنکه تولید خودروهای دارای کیفیت بالا و قیمت مناسب، به نفوذ در بازارهای خارجی می‌انجامد و این حضور، به نوبه خود تضمینی است بر ثبات و البته افزایش تولید./دنیای اقتصاد/