بررسی 6 چالش اصلی صنعت لبنی >>> 25 راهکار برای افزایش تولید و مصرف لبنیات
 

 رضا باکری
 دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران
 صنایع لبنی امروز در تضادهایی که خود منشأ پیدایش آنها نبوده اند، گیر افتاده‌اند. دولتمردان دولت تدبیر و امید برای عبور از شرایط رکود اقتصادی و رسیدن به رونق، انگیزه فعالیت سودآور در بخش دامداری را با نوید رشد قیمت شیر خام به ازای هر کیلوگرم 1440 تومان هیجان انگیز می‌کنند و از سوی دیگر، برای مهار کردن تورم، قیمت فرآورده‌های لبنی را کنترل می‌کنند، حاشیه سود صنعت لبنیات را به مرز نقطه سر به سر می‌رانند، انگیزه هرگونه سرمایه‌گذاری و رشد اشتغال در این صنعت را از بین می‌برند و به مصرف‌کننده نهایی وعده تعادل بین درآمد و هزینه زندگی خانواده را از مسیر کنترل تورم می‌دهند.

این پارادوکس‌ها در نهایت نتیجه‌ای جز راه‌حل‌های آسیب‌رسان به یکی از ذی‌نفعان برای سازمان‌های دولتی ذی‌ربط به بار نمی‌آورد.
 در این میان، چالش‌های اصلی پیش روی صنعت لبنیات کشور عبارت است از:
 1– افزایش مستمر بهای تمام شده اقلام تشکیل‌دهنده فرآورده‌های لبنی از یکسو (اگرچه اخیرا این روند با کاهش تورم عمومی جامعه کندتر شده است) و عدم رشد متناسب درآمد خانوار از سوی دیگر که نهایتا به کاهش مصرف سرانه سالانه لبنیات در جامعه منتهی می‌شود و آسیب جدی به سلامت آحاد ملت وارد می‌کند.
 2 – افزایش مداوم بهای تمام شده از یکسو و از دست رفتن مزیت نسبی قیمت‌های صادراتی و نهایتا از دست دادن بازارهای هدف صادراتی.
 3- عدم توانایی در ایجاد رابطه برد - برد با ذی‌نفعان و گسترش رابطه تنش‌زا بین صنایع لبنی و بنگاه‌های تولیدی شیر خام و دامداری‌ها، توسعه رابطه تنش‌زا میان صنایع لبنی و مصرف‌کنندگان و توسعه ارتباط تنش‌زا میان صنایع لبنی و سازمان‌های دولتی ذی‌ربط.
 4- کاهش مصرف سرانه سالانه خانوار و لاجرم کاهش روند سوددهی صنایع لبنی و عدم سرمایه‌گذاری و توسعه در صنعت لبنیات و پیدایش رابطه تنش‌زا میان صنایع لبنی و سیستم بانکی.
 5 - عدم تناسب نظام قیمت‌گذاری کنونی کالاهای تولید داخل (بخش‌نامه شماره «1/ 427311» مورخ 25/ 5/ 89)؛ به طوری که هزینه تمام شده تولید، با توجه به شرایط رکود تورمی جامعه و نظام قیمت‌گذاری عرضه و تقاضای بازار، از منافع مصرف‌کنندگان تامین می‌شود.
 6- عدم تناسب نظام سنتی توزیع کالا و ضرورت جایگزینی نظام توزیع و فروش با طرح «فروش الکترونیکی اعتباری».

25 راهکار برای افزایش تولید و مصرف لبنیات

 نایب‌رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل شرکت صنایع شیر ایران (پگاه)
 «شیر» مهم‌ترین و ارزان‌ترین فرآورده پروتئینی است که می‌تواند سهم موثری در تامین غذای جامعه داشته باشد؛ این در شرایطی است که امروز، سرانه مصرف شیر و لبنیات در ایران کمتر از 80 کیلوگرم است و کل تولید آن به حدود 3/ 8 میلیون تن بالغ می‌شود؛ درحالی‌که برای تامین نیاز جمعیت 80 میلیونی با حداقل سرانه مصرف، باید تولید آن به 12 میلیون تن درسال برسد.

در این بین مجامع بین‌المللی متوسط سرانه 180 تا 200 کیلوگرم در سال را برای هر نفر، سرانه مناسبی تلقی می‌کنند که اگر این آمار را مدنظر قرار دهیم، تولید شیر خام، متناسب با ظرفیت آماده به‌کار صنعت لبنیات و فرآوری در ایران، باید به 16 میلیون تن در سال افزایش یابد. بر این اساس، حجم تولید شیرخام باید به بیش از دو برابر وضع فعلی افزایش پیدا کند بنابراین اتخاذ سیاست افزایش تولید شیرخام به‌عنوان استراتژیک‌ترین سیاست در حوزه تامین غذا و سلامتی جامعه اجتناب‌ناپذیر است.
 در تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی از بودجه خانوار شهری، میزان مصرف مواد غذایی طی دو سال بعد از هدفمندی یارانه‌ها، 18 درصد کاهش پیدا کرده است و در این میان، متاسفانه بیشترین کاهش مصرف در حوزه شیر (حدود 42 درصد)، یعنی مهم‌ترین گروه غذایی اتفاق افتاده است. این در شرایطی است که بنابر اعلام مرکز تحقیقات استئوپروز کشور، سالانه 51 هزار شکستگی لگن خاصره در کشور رخ می‌دهد و از این تعداد، حدود 50 درصد می‌میرند و بقیه برای تمام عمر زمینگیر می‌شوند.

   50 درصد ظرفیت واحدهای لبنی فعال است
 اما تحقق رشد تولید و ارتقای سرانه مصرف شیر و لبنیات، مستلزم ایجاد شرایط لازم برای کاهش قیمت تمام شده تولید محصولات لبنی است و هم در تولید شیرخام و هم در حوزه صنایع لبنی، باید به دنبال راهکارهایی مانند بهره‌گیری کامل از ظرفیت صنعت گاو شیری و صنایع لبنی باشیم تا هزینه‌های تولید را به حداقل ممکن تعدیل کند، زیرا واحدی که با بخشی از ظرفیت اسمی خود به تولید مشغول است، هرگز توان رقابت اقتصادی با رقبای واقعی را نخواهد داشت و امروزه سود واقعی صنعت شیر کشورهای صنعتی نیز نهفته در ایجاد خطوط تولید در نوبت دوم و سوم کاری است؛ چرا که با کاهش شدید هزینه‌های سربار، قیمت تمام شده محصولات را کاهش می‌دهند و منافع تولیدکننده و مصرف کننده را تامین می‌کنند. از سوی دیگر، رشد جمعیت و صادرات، تقاضاهای جدیدی برای محصولات لبنی ایجاد می‌کند و به‌رغم همه اینها، براساس آمار، تنها حدود 50 درصد ظرفیت اسمی واحدهای فرآوری در حال فعالیت است.

   راهکارهای افزایش سرانه مصرف و تولید شیر

 در این میان، ر اهکارهای لازم برای افزایش سرانه مصرف، تولید و تقاضای شیر و لبنیات به این شرح پیشنهاد می‌شود:
 1. برنامه جداگانه میان‌مدت و دراز مدت برای شیر تدوین شود و مورد اجماع تمامی دستگاه‌ها از جمله مجلس و دولت قرار گیرد. این برنامه نیازمند متولی مشخص، برنامه و بودجه مصوب بوده و لازم است به‌طور مرتب، میزان دسترسی به اهداف برنامه اطلاع‌رسانی شود.
 2. به‌رغم اینکه مطالعات گسترده‌ای طی دهه‌های گذشته برای ایجاد تشکیلات مناسب صنعت شیر انجام شده، اما متاسفانه تاکنون تشکلی که بتواند هماهنگی‌های لازم را میان کشاورزان به‌عنوان تولیدکنندگان نهاده‌های دامی، دامداران به‌عنوان تولیدکنندگان شیر، واحدهای تولیدی و صنعتی به‌عنوان فرآوری‌کنندگان محصولات لبنی و در نهایت مصرف‌کنندگان ایجاد کند، شکل نگرفته است.
 3. گسترش برنامه‌های تامین خوراک دام از طریق توسعه تولید داخلی و تسریع و تسهیل واردات و عرضه اقلام کنسانتره که امکان افزایش تولید آن در کشور وجود ندارد.
 4. حذف کلیه تعرفه‌های وارداتی از نهاده‌های تولید شیرخام به‌خصوص خوراک دام، داروهای دامی، سموم، مواد بیولوژیک و ماشین‌آلات و تجهیزات.
 5. تسری معافیت‌های مالیاتی بخش کشاورزی به صنایع تبدیلی این بخش به‌خصوص صنایع لبنی به‌منظور کاهش هزینه‌های تولید و عرضه محصولات لبنی.
 6.  تخصیص یارانه مستقیم دولت به مصرف‌کنندگان خاص مانند نوزادان، دانش‌آموزان، بیماران، بازنشستگان، افراد تحت پوشش کمیته امداد امام (ره).
 7. تلاش برای افزایش حاشیه سود صنایع تبدیلی به‌دلیل عدم امکان استفاده از ظرفیت‌های ایجاد شده که موجب افزایش هزینه‌های سربار و قیمت تمام شده محصولات شده است. به گزارش کارشناسان قوه قضائیه، پایین‌ترین نرخ سود تولید در کشور به صنعت لبنیات با 5/ 1 درصد سود اختصاص دارد؛ بنابراین ضروری است با حذف یا کاهش مالیات ارزش افزوده و سایر عوارض دولتی، جان تازه‌ای به این صنعت بخشیده شود.
 8. جبران کاهش شدید مصرف فرآورده‌های لبنی که بر اساس گزارش اخیر بانک مرکزی، به حد فاجعه‌آمیز 42 درصد طی سال‌های اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها رسیده است.
 9. تامین سوخت و انرژی ارزان‌قیمت مورد نیاز دامداران و صنایع لبنی و اجرای سیاست‌های حمایتی در مورد کاهش مصرف انرژی.
 10.  رفع کلیه موانع واردات شیرخشک به‌منظورتامین نیاز مواد اولیه صنایع لبنی و بهره‌گیری کامل از ظرفیت‌های صنعت برای کاهش هزینه‌های تولید و قیمت تمام شده محصولات لبنی.
 11. حمایت دولت از حفظ و ارتقای سهم بازارهای صادراتی محصولات لبنی به‌منظور حصول ارزآوری صنعت و اقتصادی شدن فعالیت‌های صنعت شیر و لبنیات و صنعت دامپروری.
 12. تامین نقدینگی مورد نیاز دامداران و پرورش دهندگان گاو شیری برای تامین نهاده‌های مورد نیاز.
 13. برقراری محدودیت‌های جدی درتوسعه کمی ظرفیت صنایع لبنی و توجه به ارتقای بهره‌وری.
 14. توسعه حمایت‌های دولت از واردات جمعیت‌های جدید گاو شیری به‌خصوص گاو‌های اصیل به منظور تکمیل و ارتقای ظرفیت‌های تولیدی و سرمایه‌گذاری و حمایت دولت از برنامه توسعه اصلاح نژاد دام در مسیر ارتقای تولید سرانه دام‌های شیری.
 15. گسترش سرمایه‌گذاری دولت در حوزه تامین بهداشت و سلامتی دام به‌ویژه گاو‌های شیری در کشور.
 16. توسعه سطح زیر کشت وعملکرد در هکتار تولید نباتات علوفه‌ای دامی و استفاده از تکنولوژی‌های نوین تولید در این زمینه به‌منظور تامین خوراک دام.
 17. حمایت جدی دولت از واردات غلات دامی و اختصاص یارانه به تامین و توزیع آن به‌منظور کاهش هزینه‌های تولید.
 18. اختصاص منابع پایه کشور مانند زمین، آب و انرژی برای جذب سرمایه‌گذاری جدید در حوزه پرورش گاوشیری.
 19. حمایت دولت از تامین گوشت قرمز و کاهش قیمت این محصول در بازارهای داخلی به‌منظور جلوگیری از حذف پیش از موعد کشتار دام‌های مولد.
 20. کاهش هزینه‌های تامین مواد بسته‌بندی مورد نیاز صنایع لبنی از طریق تخصیص کمک‌های مالی دولت و حذف و کاهش تعرفه.
 21. جلوگیری از عرضه مستقیم محصولات لبنی از طریق صنوف به‌منظور حمایت از صنایع لبنی و حفظ بهداشت و سلامت جامعه.
 22. ارائه تسهیلات لازم به دامداران با هدف توسعه دامداری و افزایش کیفیت شیر و در نتیجه کاهش بهای تمام شده شیرخام (رشد تعداد دامداری‌های صنعتی متناسب با رشد صنعت نبوده و براساس آخرین آمارها، رشد دامداری‌ها، حدود 7 درصد بوده درحالی‌که رشد تعداد کارخانه‌های لبنی 20 درصد بوده است).
 23. اجباری کردن استاندارد ملی شیرخام با هدف افزایش کیفیت و توسعه دامداری‌های صنعتی و در نتیجه افزایش راندمان و سود در صنعت شیر و جلوگیری از ورود شیر خام غیراستاندارد به چرخه فرآوری یا مصرف.
 24. تعیین قیمت شیرخام براساس یک مبنای علمی و توافقی زنجیره صنعت شیر.
 25. در نهایت، تعیین و تبیین شیر به‌عنوان یک کالای استراتژیک در سیاست‌گذاری‌ها و قانون‌گذاری‌ها و قرار گرفتن تولید و مصرف آن جزو برنامه‌های اصلی کشور اعم از بیکاری، اعتیاد، سلامت و امنیت.//دنیای اقتصاد