بررسی ابهامات صنعت پالایشگاههای بورس >>> پنج ضلعی ابهام در پالایشی‌ها کدامند؟ / 13 تیر 94

در میان 37 صنعت بورسی، گروه فرآورده‌های نفتی، کک و سوخت هسته‌ای یکی از صنایع مهم بازار سهام به شمار می‌رود که به دلیل وجود برخی ابهامات که مدت‌ها است نمادهای فعال این گروه با آن دست به گریبانند، سودآوری سهامداران آن در معرض نوسانات گوناگونی قرار گرفته است.

بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد از ابتدای سال جاری تاکنون بازدهی این گروه بورسی که حدود 6/ 7 درصد از ارزش کل بازار سهام را نیز به خود اختصاص داده به میزان 2/ 15 درصد و بیش از بازدهی شاخص کل (8/ 3 درصد) بوده است. این در حالی است که تغییرات شاخص این گروه در بازه یک ساله (تیر 93 تاکنون) به میزان منفی
 6/ 33 درصد به ثبت رسیده است.

کارشناسان معتقدند عواملی همچون توقف طولانی‌مدت نماد این شرکت‌ها به همراه عدم شفافیت در نرخ خوراک دریافتی از شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و میزان پرداخت یارانه‌ به آنها، نحوه قیمت‌گذاری دستوری محصولات تولیدی، افت شدید قیمت نفت که روی محصولات و فرآورده‌های آنها نیز تاثیر‌گذار است، بحث سهم صندوق توسعه ملی از درآمد پالایشی‌ها در کنار موضوع کیفی‌سازی تولیدات پالایشگاه‌ها از جمله مهم‌ترین چالش‌ها و ابهاماتی هستند که این صنعت مدتی‌است با آنها دست و پنجه نرم می‌کند. مدیرعامل شرکت مدبران اقتصاد در خصوص مشکلات و ابهاماتی که شرکت‌های پالایشی در مورد قیمت‌گذاری نفت خام و میعانات گازی تحویلی به آنها تجربه می‌کنند، گفت: بر اساس قانون، میعانات گازی و نفت خام به پالایشگاه‌های داخلی به 95 درصد قیمت محموله‌های مشابه صادراتی تحویل می‌شود و این یعنی 5 درصد تخفیف. اما به‌رغم اینکه اراده قانون‌گذار اعمال تخفیف 5 درصدی برای خوراک پالایشگاه‌های ایران بوده وجود برخی ابهامات پیاده‌سازی این قانون را با مشکل روبه‌رو کرده است. به‌عنوان مثال ابهام در تعریف دقیق محموله‌های مشابه یکی از این مشکلات محسوب می‌شود.  

سیدعلی حسینی توضیح داد: نفت خروجی از میدان‌های مختلف از کیفیت متفاوتی برخوردار است و این موضوع در تعیین قیمت نفت موثر است. ایران نیز نفت صادراتی خود را در رده‌های مختلف مثلا نفت خام خیلی سنگین، نفت خام سنگین یا نفت خام سبک و در قیمت‌های متفاوت به فروش می‌رساند. نفت خام تحویلی به پالایشگاه‌های داخلی در پارامترهای کلیدی کیفیت از جمله API و درصد گوگرد و مرکاپتان الزاما با محموله‌های صادراتی یکی نیست و تاثیر این اختلاف کیفیت در قیمت مبهم است. بنابراین در چنین حالتی که مشخص نیست هر واحد API یا هر واحد درصد گوگرد چقدر می‌ارزد، همواره بعضی از پالایشگاه‌ها نفت خام را ارزان‌تر از آنچه باید و عده‌ای گران‌تر از آنچه باید می‌خرند. عضو هیات علمی‌دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه علاوه بر بحث تفاوت کیفیت، نامشخص بودن قیمت فروش نفت خام نیز از دیگر مشکلات پالایشگاه‌ها است، افزود: قیمت صادراتی برای محموله‌های ایران در نشریات معتبر بین‌المللی درج و رصد می‌شود با این وجود مشخص نیست قیمت نفت خام صادراتی در هر ماه شمسی دقیقا چقدر بوده و آیا با قیمت‌هایی که این نشریات اعلام می‌کنند، برابر است یا خیر.
به گفته وی، در چنین حالتی نیز عدم اطلاع دقیق از قیمت‌ها، صاحبان صنایع و سهامداران را در تحلیل وضعیت سودآوری دچار مشکل می‌کند و سودآوری این شرکت‌ها از محل این تغییرات دستخوش نوسان می‌شود. حسینی به توقف موقت طرح کیفی‌سازی فرآورده‌های پالایشی و اجرای این طرح در یک فرآیند 5 ساله نیز اشاره و در این خصوص بیان کرد: این موضوع تاثیر خاصی بر صورت‌های مالی نخواهد داشت، زیرا قرار است اثرات آن در قالب سود انباشته شناسایی شده و در پروژه‌های توسعه‌ای پالایشگاه‌ها هزینه شود.

در این میان مدیرعامل شرکت مدبران اقتصاد یکی از دلایل ریزش بازار سهام طی مدت اخیر را ریزش نمادهای پالایشی دانست و عامل اصلی افت این گروه را نیز مرتبط با برخی ابهامات عنوان کرد. وی افزود: هیچ پالایشگری در زمان خرید نفت خام از شرکت ملی نفت و تحویل محصولات اصلی به شرکت ملی پخش فرآورده‌ها نمی‌داند که نفت را به چه قیمتی خریده و محصولات را به چه قیمتی فروخته است؛ چرا که منطق قیمت‌گذاری و ارزش‌گذاری روشن نیست و بازاری داخلی برای قیمت‌گذاری رقابتی این فرآورده‌ها وجود ندارد. از سویی دستورالعمل شفاف و روشنی که سهامداران این مجموعه‌ها بدانند چه پیش‌بینی باید داشته باشند موجود نیست. حسینی توضیح داد: در واقع می‌توان گفت پیش‌بینی‌های سود اعلامی‌این شرکت‌ها ارزش تحلیلی چندانی ندارد و در واقعیت می‌تواند تغییرات زیادی داشته باشد. علاوه بر ابهامات در بخش خوراک در وضعیت فرآورده‌ها نیز ابهاماتی وجود دارد. کیفیت فرآورده‌های پالایشگاه‌های مختلف یکسان نیست؛ چرا که به‌عنوان مثال بنزین پالایشگاه اراک، با اصفهان یا بندرعباس متفاوت است. در چنین حالتی آیا قیمت بنزین با اکتان 86 با بنزین با اکتان 91 یکسان است؟ قیمت گازوئیل 5 PPM با قیمت گازوئیل 7000 PPM  چطور؟

وی گفت: مشکل در بحث فرآورده‌ها وجه دیگری نیز دارد و آن عدم وجود مبنای بین‌المللی برای قیمت آنها است. به عنوان مثال نشریه پلتس قیمت بنزین با اکتان 92 و 95 و 97 و با آروماتیک زیر 35 و گوگرد زیر 50 PPM را اعلام می‌کند اما قیمت بنزین با گوگرد 500 PPM و اکتان 87 را اعلام نمی‌کند. این اختلاف کیفیت با چه مکانیزمی ‌قرار است قیمت‌گذاری شود؟ اصلا آیا قرار است قیمت‌گذاری بشود یا نه؟ حسینی تاکید کرد: به نظر من مهم‌ترین مشکل فعلی پالایشگاه‌ها بحث عدم شفافیت و ابهام موجود در صنعت است که سبب سردرگمی ‌بازیگران آن شده است.
وی قدیمی‌بودن تکنولوژی پالایشگاه‌ها را نیز از دیگر مشکلات این صنعت برشمرد و عنوان کرد: این موضوع سبب سلب قابلیت رقابت از پالایشگاه‌ها شده است. مدیرعامل شرکت مدبران اقتصاد گفت: 35 درصد خروجی صنعت پالایش ما مواد سنگین نفتی هستند که ارزشی کمتر از نفت خام دارند، بنابراین صنعت در حال حاضر ارزش آفرین نیست و اگر یارانه‌های عیان و پنهان دولت نبود حاشیه فرآورش همه پالایشگاه‌های ایران منفی بود. در چنین شرایطی تزریق سالانه 4 میلیارد دلار به این صنعت توسط دولت برای سرپا نگهداشتن آن، راه به جایی نخواهد برد.

وی با اشاره به زمان ارائه اظهارنامه‌های مالیاتی، مشکلات مالیاتی شرکت‌های خصوصی و دولتی را نبود صورت‌های مالی قابل اتکا دانست و در این خصوص افزود: برخی اعداد موجود در صورت‌های مالی فعلی نشانگر واقعیت صنعت نبوده و صرفا برگرفته از حدس و گمان و بعضا امید است، از این رو تعیین تکلیف مالیاتی این صنایع با مشکل مواجه خواهد بود و تا زمانی که ارقام و اعداد مرتبط توسط شرکت ملی نفت و شرکت ملی پالایش و پخش تعیین نشود این مشکل حل نخواهد شد.
حسینی راهکار عبور از ابهامات گروه پالایشی‌ها را شفاف‌سازی و ارائه اطلاعات روشن، قابل بررسی و قابل راستی آزمایی  توسط نهادهای تصمیم‌گیر و تلقی این موضوع به‌عنوان یک وظیفه برشمرد و گفت: لازم است مسوولان در اسرع وقت درباره مشکلات این بخش به جمع‌بندی رسیده و تکلیف این صنعت را برای بازه زمانی قابل توجهی مشخص کنند. وی افزود: این صنعت مشکلات عدیده‌ای دارد که برای حل آنها به سیاست‌های صحیح و متوازن و البته سرمایه احتیاج است. ادامه شرایط
ابهام آلود فعلی قطعا به بهبود شرایط کمکی نمی‌کند و صنعت را در سردرگمی‌بیشتری فرو می‌برد و مشکلات را تشدید می‌کند؛ بنابراین بهتر است ابتدا نحوه تسویه‌ها شفاف و روشن و در دسترس عموم باشد. این رویه علاوه‌بر شفافیت، باید حتی‌الامکان انعکاس‌دهنده تحولات و واقعیات بازار باشد.  مدیرعامل شرکت مدبران اقتصاد در پایان پیشنهاد کرد: دولت برای هدفمند و کارآ کردن یارانه‌های کلانی که به صورت سالانه و بدون هیچ ما به ازای روشنی در جهت توسعه صنعت تخصیص می‌دهد، این یارانه‌ها را در ازای توسعه و بهبود عملکرد و بهبود سبد خروجی محصولات ارائه کند تا بازی به گونه‌ای باشد که بازیگر بهتر، تشویق بیشتری شود.
//دنیای اقتصاد